Canonization of the new-martyrs of the Ottoman period in the Orthodox Church and their importance

Article is devoted to the issue of the canonization of the so-called new-martyrs of the Balkans in the Orthodox Church, the issue that has not been in the Polish language studied yet. It concerns the saints who died for Christ after the conquest of Constantinople by the Turks in 1453. The considerations on the subject is preceded by a short introduction on the role of the martyrs in the Church. Article also refers to the issue of nomenclature, i.e. the definition of the term “new-martyr”, and its appearance in Christianity. Nearly 300 of the new-martyrs of the period of Ottoman slavery are known by the name. This group includes people of different social groups: the hierarchy, the rulers, the monks, married priests and lay people. It is probably only a small part of people who have suffered the death during this period in defense of Orthodoxy. The researchers divided them into four groups, which, the author presents. Their cult for centuries was limited because of the fear of consequences from the Turkish authorities. Only part of them was canonized after 1821, when as a result of uprising the independence of the Greece was proclaimed. The article also contains a part in which the importance of the new-martyrs of the Ottoman period for the Orthodox Church and its faithful is explained. Their importance was emphasized already by their contemporaries. This importance is multi-faceted and refers to the role of the Church plays from its beginning by the martyrs.Artykuł poświęcony jest kwestii kanonizacji tzw. nowomęczenników bałkańskich w Kościele prawosławnym, która nie była dotychczas w języku polskim przedmiotem badań. Dotyczy on zatem świętych, którzy ponieśli śmierć za Chrystusa po zdobyciu Konstantynopola przez Turków w 1453 roku. Zasadnicze rozważania na ten temat poprzedza krótki wstęp dotyczący roli męczenników w Kościele. Artykuł odnosi się również do kwestii nazewnictwa, tj. zdefiniowania terminu „nowomęczennik” oraz jego pojawiania się w chrześcijaństwie. Z imienia znanych jest blisko 300 nowomęczenników okresu niewoli tureckiej na Bałkanach, wśród których są osoby różnych grup społecznych: hierarchowie, władcy, mnisi, żonaci kapłani i osoby świeckie. Jest to zapewne jedynie nieduża część osób, które poniosły w tym okresie śmierć w obronie Prawosławia. Badacze dzielą ich na cztery grupy, które też autor omawia. Ich kult przez długie wieki miał ograniczony charakter ze względu na obawy przed konsekwencjami ze strony władz tureckich. Tylko część spośród nich została kanonizowana po 1821 r., gdy w wyniku powstania niepodległościowego Grecja odzyskała niepodległość. W artykule znajduje się również omówienie kwestii znaczenia nowomęczenników okresu niewoli tureckiej dla Kościoła prawosławnego i wiernych. Znaczenie to podkreślali już im współcześni. Jest ono wielopłaszczyznowe i nawiązuje do roli jaką w Kościele od początków jego istnienia posiadali męczennicy.jarek@cerkiew.plWarszawska Metropolia Prawosławna, PolskaŚw. Augustyn, Wybór mów (kazania świąteczne i okolicznościowe), tł. J. Jaworski, wstęp i oprac. E. Stranula, Warszawa 1973.C. Cavarnos, The Significance of the New Martyrs in the Life of the Orthodox Church, Center for Traditionalist Orthodox Studies, Etna 1992.J. Charkiewicz, Kanonizacja świętych w prawosławiu, Warszawa 2014.J. Charkiewicz, Nowi męczennicy serbscy, „Cerkiewny Wiestnik”, 2001, nr 3, s. 38-44.J. Charkiewicz, Prawosławie w Chinach, „Arche. Wiadomości Bractwa”, 1999, nr 3, s. 30-33.J. Charkiewicz, Typologia świętych w Kościele prawosławnym: próba systematyki, „Elpis”, 2009, XI (XXII), 19-20 (32-33), s. 323-380.J. Charkiewicz, E. Kocój, Rumuńscy święci, Hajnówka 2012.Św. Jan Chryzostom, Katechezy chrzcielne (Homilie katechetyczne do tych, którzy mają być oświeceni, oraz do neofitów), przeł. ks. W. Kania, wstęp i oprac. ks. M. Starowieyski, Lublin 1993.N. Constas, „To Sleep, Perchance to Dream”: The Middle State of Souls in Patristic and Byzantine Literature, „Dumbarton Oaks Papers”, 2001, nr 55, ed. A.-M. Talbot, s. 96-104.D. Constantelos, The ‘Neomartyrs’ as Evidence for Methods and Motives Leading to Conversion and Martyrdom in the Ottoman Empire, “Greek Orthodox Theological Review”, 1978, No 23, p. 216-234.D. Constantelos, Altruistic Suicide or Altruistic Martyrdom? Christian Greek orthodox Neomartyrs: A Case Study, “Archives of Suicide Research”, 2004, vol. 8, No 1.Św. Cyprian, Pisma, t. 1, Traktaty, przekł. i komentarz J. Czuj, Poznań 1937.H. Delehaye, Melanges d’hagiographie grecque et latine, Bruxelles 1966.P. Evdokimov, Prawosławie, przekł. ks. J. Klinger, Warszawa 1986.A. Kawecka, Święci, świętość, błogosławieni w starych słowiańskich księgach liturgicznych i hagiograficznych, [w:] Święci i świętość u korzeni tworzenia się kultury narodów słowiańskich, red. W. Stępniak-Minczewa, Z.J. Kijas OFM Conv, Kraków 2000.K. Leśniewski, Kanonizacja świętych w tradycji Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, „Roczniki Teologiczne. Teologia Ekumeniczna”, t. LV, z. 7, Lublin 2008, s. 89-108.Męczennicy, oprac., wstęp i wybór tekstów E. Wipszycka i ks. M. Starowieyski, OŻ, t. 9, Kraków 1991.A. i M. Mironowicz, Święty Antoni Supraski, Białystok 2014.New Martyrs on the Turkish Yoke, trans. by Leonidas J. Papadopoulos, Georgia Lizardos and others, Washington 1985.A. Rigo, N. Russel, Neomartyrs of the greek calendar, “Sobornost, incorporating Eastern Churches Review”, 1983, No 5, p. 36-62G. Skowrońska-Płaczynta, O kategoriach świętych w prawosławiu i ekwiwalentach ich rosyjskich nazw w języku polskim, [w:] Z problemów przekładu i stosunków międzyjęzykowych, pod red. T. Żeberek i T. Boruckiego, Kraków 2002, s. 173-189. Stanford J. Shaw, History of the Ottoman empire and modern Τurkey, vols. 1-2, Cambridge 1976.N. Vaporis, The Price of Faith: Some Reflections on Nicodemos Hagiorites and His Struggle against Islam, Together with a Translation of the ‘Introduction’ to His ‘New Martyrologion’, “Greek Orthodox Theological Review”, 1978, No 23, p. 185-215.N. M. Vaporis, Witness for Christ. Orthodox Christian Neomartyrs of the Otoman Period 1437-1860, Crestwood 2000.K. Ware, Kościół prawosławny, przekł. ks. W. Misijuk, Białystok 2002.M. Wysocki, ks., Model doskonałego chrześcijanina w pismach św. Cypriana z Kartaginy, „Vox Patrum” 30 (2010), t. 55.Архимандрит Трифон, О положении христиан в мусульманском государстве согласно шариату, http://www.pravoslavie-i-islam.ru/trifon.htm [dostęp 19.01.2015].Архимандрит Фома (Петар), Священномученик Николай Хашех, перевела с арабского Надежда Семенова, http://www.pravoslavie.ru/orthodoxchurches/41541.htm [dostęp 19.01.2015].Афонский патерик, или Жизнеописание святых, на Св. Афонской горе просиявших, Москва 1897, т. 2.Будь верен до смерти. Судьбы Православия в Османской империи XV-XX вв., Mосква 2005.Е. Е. Голубинский, История канонизации святых Русской Церкви, Москва 1903.Свт. Григорий Нисский, Творения, т. 8, Москва 1871.Движение колливадов, http://www.pravoslavie.ru/archiv/kollibades.htm [dostęp 17.01.2015].Прот. Димитрий Поздняев, Церковь на крови мучеников, http://www.chinese.orthodoxy.ru/russian/kb3/Martyrs2.htm [dostęp 3.01.2014].Жития святых составленные на Святой Горе Афон. Синаксарь, т. VI, июль-август, Москва 2011.К. Иванова, (энциклопедическая статья) Житейная литература, [в:] Православная энциклопедия, т. 19, Москва 2008.Иеромонах Илия (Читтерио), Преподобный Никодим Святогорец – учитель духовной жизни и маяк Церкви, перевод Ирина Волкова, „Православная община” 2000, № 60.Свт. Иоанн Златоуст, Творения, т. 3, Санкт-Петербург 1897, c. 896.К. Каварнос, Значение новых мучеников в жизни Православной Церкви, „Православная жизнь”, № 2 (590), февраль 1999.А. В. Муравьёв, (энциклопедическая статья) Житейная литература, [в:] Православная энциклопедия, т. 19, Москва 2008.Новомученики балканские, Москва 2000.Собрание документов Русской Православной Церкви, т. 2, ч. 1.Деятельность Русской Православной Церкви, Москва 2014.И. И. Соколов, Константинопольская церковь. Опыт исторического исследования, т. 1, Санкт-Петербург 1904.П. А. Соловьев, свящ., Христианские мученики, пострадавшие на Востоке со времени завоевания Константинополя турками, СПб. 1862.К. Е. Скурат, Святость Руси, т. 4, Яхрома 2011.К. Тер-Давтян, (энциклопедическая статья) Житейная литература, [в:] Православная энциклопедия, т. 19, Москва 2008.Е. В. Ткачев, (энциклопедическая статья) Канонизация, [в:] Православная энциклопедия, т. 30, Москва 2012.Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, Νεομαρτύρων, Αθήναι 1970.Μακαρίου Κορινθίου, Νικοδήμου Αγιορείτου, Νικηφόρου Χίου και Διδασκάλου Αθανασίου Παρίου, Συναξαριστής Νεομαρτύρων, 1400-1900 μ.Χ., Θεσσαλονίκη 1989.Π. Φ. Δ. Μεταλληνος, Τουρκοκρατια, Αθήναι 1989.Początki kultu relikwii na Zachodzie, pod red. R. Wiśniewskiego, Warszawa 2011.17435