3. Profil ekspresji genów w guzie nowotworowym: znaczenie poznawcze i diagnostyczne na przykładzie raka brodawkowatego

Poznanie ludzkiego genomu dało silny impuls dla rozwoju nowych metod genomiki funkcjonalnej. Onkologia wiąże szczególnie duże nadzieje z techniką mikromacierzy DNA, która umożliwia jednoczesne badanie ekspresji wszystkich genów ub znacznej ich części – rzędu dziesięciudwudziestu tysięcy genów. W ostatnim czasie ukazało się szereg niezwykle interesujących publikacji dokumentujących możliwość zastosowania techniki mikromacierzy DNA dla nowej klasyfikacji guzów czy przewidywania przebiegu choroby nowotworowej i jej reakcji na leczenie. I tak badania z użyciem dedykowanej mikromacierzy cDNA (Lympho chip) pozwoliły na wyróżnienie dwóch podtypów chłoniaka z dużych komórek B, które istotnie różnią się rokowaniem. Z kolei w raku piersi możliwe stało się znacznie dokładniejsze niż dotychczasowe przewidywanie ryzyka przerzutów odległych, co stało się impulsem dla podjęcia prospek-tywnych badań klinicznych. Jeżeli potwierdzą się wcześniejsze wnioski, badanie raka piersi techniką mikromacierzy DNA będzie dostarczało istotnej informacji o rokowaniu i rzutowało na leczenie. Nasze własne badania dotyczą raka brodawkowatego tarczycy, w którym obserwujemy bardzo silny sygnał ekspresyjny, pozwalający na dobre odróżnienie raka od otaczającej tkanki już przy uwzględnieniu zestawu około 30 genów. W zdefiniowanym przez nas profilu ekspresji raka brodawkowatego znajduje się szereg genów, które nie były dotąd opisywane w dotychczasowych doniesieniach i których znaczenie dla procesu transformacji nowotworowej jest przez nas aktualnie analizowane. Badamy również, czy istnieją różnice w profilu ekspresji genów, zależne od typu mutacji inicjującej transformację nowotworową. Jakkolwiek widzimy pewne różnice w ekspresji genów w zależności od obecności rearanżacji RET, to nie pozwalają one na jednoznaczne odróżnienie guzów z tą mutacją od guzów, w których nie udaje się ich wykryć i w których inne wydarzenie molekularne inicjuje transformację nowotworową. W podsumowaniu, dotychczasowe doświadczenia techniką mikromacierzy DNA pozwalają stwierdzić, że metoda ta daje onkologowi niezwykłe narzędzie badawcze, które pozwala na formułowanie wielu nowych hipotez i kierunkowanie nowych badań klinicznych. Jakkolwiek praca nad ich weryfikacją zabierze wiele lat, już dzisiaj wyraźnie widoczne są perspektywy klinicznego zastosowania mikromacierzy DNA dla optymalizacji rozpoznania i leczenia raka