De hoogstamboomgaard natuurlijk: een oriënterend onderzoek naar natuurvriendelijk beheer en inrichting van hoogstamboomgaarden

De oppervlakte aan hoogstamboomgaarden in Midden en West Europa is de laatste vijftig jaar sterk afgenomen. Door het wegvallen van de productiewaarde was de noodzaak van het onderhoud en vernieuwing door aanplant verdwenen. Met het rooien van de hoogstamboomgaarden is er ook verlies geleden op het terrein vande biodiversiteit. Een voorbeeld daarvan is de teruggang in rassenvariatie. Waar vroeger tientallen fruitrassen met eigen smaak en gebruiksmogelijkheden op de markt kwamen, kunnen we nu nog maar enkele rassen in de schappen vinden. Deze teruggang in biodiversiteit heeft geleid tot grote inspanningen van pomologen fruitkundigen) om dit brede assortiment aan honderden fruitrassen in levende vorm te bewaren in collectieboomgaarden. Bij het bestuderen van allerlei buitenlandse initiatieven om hoogstamboomgaarden als kenmerkend landschapselement te behouden, blijkt de betekenis van de boomgaard voor de aanwezigheid van dieren en planten een zwaarwegende factor te zijn. Deze natuurwaarde is een belangrijk argument om hoogstamboomgaarden in stand te houden. De productie van fruit en sap in deze boomgaarden ondersteunt zo het instandhouden van een stukje natuurgebied. De slagzin van Duitse Naturschutzbund is niet voor niets: ¿Sapdrinkers zijn natuurbeschermers¿. In Nederland is de natuurwaarde van hoogstamboomgaarden nooit een belangrijk argument geweest in de strijd om het behoud van de boomgaarden. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland en Engeland is er ook weinig onderzoek gedaan naar het voorkomen van dieren en planten in hoogstamboomgaarden. Het oriënterende onderzoek dat nu vanuit de Wetenschapswinkel van Wageningen Universiteit en Researchcentrum is uitgevoerd door het onderzoeksinstituut Alterra, geeft een actueel overzicht van het mogelijk voorkomen van dieren en planten en over de mogelijkheden om boomgaarden meer natuurvriendelijk in te richten en te beheren. Jessie Baeten, studente aan Saxion Hogeschool te Deventer, heeft een belangrijk deel van het onderzoek uitgevoerd en Henk van Blitterswijk heeft haar begeleid. Tien boomgaardeigenaren waren bereid om deel te nemen aan het veldonderzoek. Iedereen die bijgedragen heeft aan dit rapport wordt daarvoor bedank