Rekrutering door politieke partijen bij gemeenteraadsverkiezingen: problemen en perspectieven

Politieke partijen vervullen van oudsher een belangrijke schakelfunctie tussen openbaar bestuur en samenleving. Ten eerste brengen zij belangen, wensen, ideeën en dergelijke binnen de samenleving bijeen in een samenhangend politiek program. In de tweede plaats rekruteren en selecteren zij kandidaten voor vertegenwoordigende organen en voor andere politieke functies in het openbaar bestuur. In de aanloop naar de verkiezingen proberen zij steun bij de kiezers te verwerven voor hun program en hun kandidaten; deze electorale mobilisatie is hun derde functie. Heden ten dage liggen partijen echter onder vuur, omdat zij deze functies niet goed meer zouden uitoefenen. De opkomst bij verkiezingen is vanaf het midden van de jaren tachtig gestaag gedaald, hetgeen betekent dat het mobiliserende vermogen van partijen is afgenomen. Bovendien kalft hun maatschappelijke fundament af als gevolg van het aanhoudende ledenverlies. Daarnaast ondervinden partijen in hun programmatische functie concurrentie van belangengroepen, die direct in Den Haag hun belangen behartigen. Bovendien heeft het openbaar bestuur partijen steeds minder nodig om de samenleving te ‘kennen’: de media en opiniepeilingen brengen op hun manier de maatschappelijke desiderata in kaart. Aan de hand van een schriftelijke en digitale enquête onder ruim 2.250 plaatselijke afdelingen van de in de Tweede Kamer zitting hebbende partijen en de Fryske Nasjonale Partij (FNP) alsmede de bijna 900 in de gemeenteraden vertegenwoordigde lokale partijen zal in dit rapport worden ingegaan op wijze waarop partijen politici rekruteren. De centrale vraag hierbij is in welke mate partijen problemen hebben ondervonden bij de werving en selectie van kandidaatraadsleden en -wethouders, en wat hiervan de voornaamste oorzaken zijn. Daarnaast zal worden ingegaan op de wijze waarop partijen kandidaten geworven hebben en in welke mate daarbij is ingespeeld op de door dualisering veranderde taak- en verantwoordelijkheidsverdeling in het gemeentebestuur. Tot slot zal aandacht worden besteed aan de uitkomsten van het selectieproces, waarbij wordt nagegaan of partijen zich hebben ingezet voor een betere vertegenwoordiging van ondervertegenwoordigde groepen (zie voor een verantwoording van de gehanteerde onderzoeksmethoden en de respons bijlage A). Vanwege het geringe aantal afdelingen van de LPF dat reageerde, komt deze partij niet in de analyses voor