De stand van de geschiedschrijving van de Nederlandse politieke partijen

Volgens velen verkeren de politieke partijen sinds de jaren negentig van de vorige eeuw in een crisis. Hun ideologisch profiel zou zijn verbleekt, zij zouden het verlengstuk van het openbaar bestuur zijn geworden en het contact met de samenleving hebben verloren, getuige de dalende opkomst bij de verkiezingen en het vrijwel continu afnemende ledental. De partijen — en dan in het bijzonder de grotere — zijn één pot nat geworden, aldus hun critici. Zoals ruim honderd jaar geleden hun ontstaan kwestieus was, zo is nu hun voortbestaan niet geheel vanzelfsprekend meer — althans niet in hun huidige organisatievorm. Tegelijk valt het op dat in de afgelopen tien à vijftien jaar het aantal wetenschappelijke partijgeschiedenissen en biografieën van vooraanstaande politici behoorlijk is toegenomen. Het is verleidelijk om tussen beide verschijnselen een verband te zien, maar de schijn bedriegt. Vrijwel nergens in deze meestal academische studies komt de vraag aan bod waarom een bepaalde politieke partij of de partijen in het algemeen in het vorige decennium in het ongerede zijn geraakt — al was het maar omdat de meeste partijen die door historici in de jaren negentig onder de loep zijn genomen allang van het toneel zijn verdwenen, zoals de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP), de Antirevolutionaire Partij (ARP), de Katholieke Volkspartij (KVP) en de Communistische Partij van Nederland (CPN). In de regel houdt de academische geschiedschrijving er niet van om zich met een al te recent verleden in te laten — laten we zeggen: de afgelopen twintig jaar, de periode vanaf het begin van de jaren tachtig. Historici laten zoiets — enkele uitzonderingen daargelaten — liever over aan politicologen en journalisten, en daarmee laten zij het afweten bij de verklaring van de huidige partijencrisis