Het gebruik van de Ontwerpwijzer Fietsverkeer en factoren die het gebruik beïnvloeden. Bijdrage aan het Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk CVS, Eindhoven, 20 en 21 november 2014.

Fietsen kent een hoog risico op ongevallen, zeker als we kijken naar de kans ernstig gewond te raken. Hiervoor zijn meerdere oorzaken, zoals toenemende drukte op het fietspad en apparatuurgebruik onder fietsers, en ook de vormgeving en het onderhoud van de fietsinfrastructuur. SWOV heeft eerder geconcludeerd dat Duurzaam Veilig weinig aandacht besteed heeft aan de kwaliteit van de fietsinfrastructuur. Weliswaar hebben de basisveiligheidsprincipes een plaats gekregen in de Ontwerpwijzer Fietsverkeer, maar op basis van geluiden uit het veld en niet-systematische observaties op straat bestaat het vermoeden dat de richtlijnen in de praktijk vaak niet of slechts gedeeltelijk worden toegepast; en dat, waar ze wel zijn toegepast, vaak niet of te laat wordt gesignaleerd dat het kwaliteitsniveau onder het toelaatbare minimum is gedaald. Overleg met fietsprofessionals in het veld wees uit dat men het belangrijke vond om de oorzaken van deze discrepantie te onderzoeken om zo de toepassingsmogelijkheden van de richtlijnen te vergroten. We beantwoorden twee onderzoeksvragen: 1. In welke mate (indicatief!) worden veiligheidsrelevante richtlijnen al dan niet toegepast? 2. Wat zijn de belangrijkste redenen om richtlijnen niet toe te passen? De antwoorden van de twee onderzoeksvragen geven indicaties van mogelijkheden om de toepassing van richtlijnen verder te vergroten. Het onderzoek richt zich specifiek op de Ontwerpwijzer Fietsverkeer en kijkt naar fietsvoorzieningen in gemeenten, voornamelijk op 50 km/uur-wegen binnen de bebouwde kom. Vanuit de bestuurskunde en de criminologie is het onderwerp gebruik, of in criminologische termen spontane naleving, van de Ontwerpwijzer bestudeerd. De literatuur in deze vakgebieden heeft een lijst opgeleverd van mogelijke factoren die het gebruik van de Ontwerpwijzer beïnvloeden. De data voor het onderzoek zijn verzameld met behulp van een enquête onder gemeentelijke en provinciale wegbeheerders in het Fietsberaad, diepte-interviews met zes gemeenten en een beoordeling van de fietsinfrastructuur van twee gemeenten. Gemeenten en provincies gebruiken de Ontwerpwijzer Fietsverkeer weinig tot regelmatig, vooral voor het opzoeken van ingewikkelde zaken en details. Vooral de aanbevelingen over de breedte van de fietspaden, ribbelmarkering voor fietspaaltjes en de obstakelvrije afstand hebben gemeenten vaak niet toegepast op hun fietsinfrastructuur. Kosten en gebrek aan ruimte zijn hier vaak debet aan, evenals een goede afstemming met andere afdelingen. Verder spelen acceptatie van de richtlijnen en sociale druk van collega's een belangrijke rol bij het naleven van de richtlijnen. Bovenstaande bevindingen sluiten aan bij eerder onderzoek naar gebruik van richtlijnen in de bestuurskunde en de criminologie. (Author/publisher