BAL ARILARI (Apis mellifera L.)’NIN BİTKİ HASTALIKLARI İLE BİYOLOJİK MÜCADELEDE KULLANIMI

Bitkilerin çoğu çiçek tozlarının yayılmasında, böceklere bağımlıdır. Bal arıları (Apis mellifera L.); bal, bal mumu, arı sütü, propolis ve polen gibi gıda, ilaç, kozmetik ve diğer bazı sanayilerde büyük değeri olan ürünleri üretmektedir. Bu ürünlerin yanı sıra, bu böceğin asıl önemi bitkilerde yaptığı tozlaşmadan kaynaklanmaktadır. Dünyada üretilen gıdaların 1/3’i bal arılarının tozlaşmadaki etkinliğinden kaynaklanmaktadır. Bal arıları farklı bitki türlerinin çiçekleri arasında bakteri ve fungal sporların taşınmasında da rol oynamaktadır. Fungus, bakteri ve virus gibi mikrobiyal biyolojik mücadele etmenleri bitki hastalıkları ve bitki zararlısı böceklerin mücadelesinde kullanılabilmektedir. Mikrobiyal biyolojik mücadele etmenlerinin (fungus, bakteri ve virus) kovandan çiçeklere taşınmasında, bal arılarının taşıma yeteneğinin kullanılması bir entomovektör teknolojisi olarak bilinmektedir. Bu teknoloji ile bitki patojenlerine karşı çevreye zararsız mücadele yapılmakta ve bitkilerde tozlaşmanın da artırılmasıyla verim ve ürün kalitesinde artış olmaktadır. Entomovektör teknolojisinin uygulama şekli; arı kovanına takılan dağıtıcı bir aparat içerisine kullanılacak mikrobiyal biyolojik mücadele etmeninin toz formulasyonu bırakılmakta ve kovandan çıkan arıların vücutlarına bulaşan bu etmenin bitkiye dağıtımı sağlanmaktadır. Birçok bitki patojeni bitkiye çiçekten penetrasyon gerçekleştirmekte ve bu yolla da tohumlar enfekte olabilmektedir. Çiçekler üzerinde antagonistik mikroorganizma sporlarının bulunması, olası patojenlere karşı başarılı bir mücadeleye temel oluşturabilmeltedir. Mikrobiyal biyolojik mücadele etmenlerinin çiçeklere taşınmasında bal arılarının kullanımıyla ilgili olarak son zamanlarda yayınlanmış birçok çalışma mevcuttur. Entomovektör teknolojisinde bal arıları ilk olarak, yumuşak çekirdekli meyveler, çilek, ahududu ve yaban mersini gibi bahçe bitkilerinin hastalıklarının biyolojik mücadelesinde kullanılan bakteriyel ve fungal etmenlerin dağıtımında kullanılmıştır. Bu teknik başlıca ateş yanıklığı (Erwinia amylovora) ve kurşüni küf (Botrytis cinerea) hastalıklarının mücadelesinde kullanılmaktadır. Bu çalışmada, bitki hastalıklarının biyolojik mücadelesinde entomovektör teknolojisinin kullanıldığı çalışmaların sonuçları özetlenmiştir. Ayrıca, entomovektör teknolojisinin Türkiye’deki ilk uygulaması olan BICOPOLL projesi hakkında da bilgi verilecektir