Het bedrijventerrein als ecosysteem: de noodzaak tot reflectie

In de voorgaande hoofdstukken zijn enkele praktijkervaringen met industriële ecologie gepresenteerd; met name op bedrijventerreinen. Zoals in het eerste hoofdstuk al is beargumenteerd, kan de ontwikkeling richting industriële ecologie worden geplaatst in een veel bredere context: het verschuivend perspectief op de aanpak van milieueffecten van ondernemingsactiviteiten. Nu, aan het slot van deze publicatie, is de vraag aan de orde of er sprake is van een voorbijgaande mode, of van een meer structurele verandering. De stelling is dat het antwoord op die vraag afhangt van het motief en de ambitie van waaruit ondernemingen, beleidsmakers en maatschappelijke actoren willen investeren in duurzame bedrijventerreinen. De eerste paragraaf geeft daartoe een systematisch overzicht van de potentiële baten van een bedrijventerrein als ecosysteem. Hieruit ontstaat het inzicht dat 'de weg naar duurzaamheid' een continu proces is van discussie en actie binnen lokale - op en rond bedrijventerreinen gesitueerde - gemeenschappen. In de tweede paragraaf worden enkele praktijkervaringen gepresenteerd waarbij dit inzicht een rol speelt. In de slotparagraaf wordt een aanzet gepresenteerd tot een meer structurele benadering