Struktura narodowościowa i językowa mieszkańców południowo-wschodniej części województwa podlaskiego – porównanie wyników badań terenowych i Narodowego Spisu Powszechnego

W artykule przedstawiono wyniki terenowych badań ankietowych przeprowadzonych na Podlasiu w roku 1999, a raczej ich części dotyczącej struktury narodowościowej i językowej respondentów, oraz dokonano porównania tych danych z wynikami Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku. Określanie struktury narodowościowej i językowej mieszkańców danego obszaru, za pomocą terenowych badań typu socjologicznego lub w trakcie NSP, nigdy nie będzie doskonałe. Obie te metody są – i zawsze pozostaną – obarczone błędami, a uzyskane wyniki można traktować wyłącznie jako przybliżony obraz rzeczywistości. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że wszelkie próby określenia struktury etniczno-językowej spowodują zaniżenie udziału społeczności „mniejszościowych”. Jest to spowodowane różnorodnymi przyczynami zarówno natury obiektywnej, jak i subiektywnej. Trudno również jednoznacznie wartościować te metody, wyrokować, która z nich jest „lepsza” lub „gorsza”. Przedstawiona analiza porównawcza „mniejszościowych” struktur narodowościowo-językowych części Podlasia, uzyskanych w całkowicie odmienny sposób, pokazała, że metody „urzędowe” i „socjologiczne” nie tyle się potwierdzają lub negują, co wzajemnie uzupełniają i wyjaśniają. Przedstawione łącznie dają zdecydowanie pełniejszy obraz rzeczywistości, zwłaszcza wtedy, kiedy dotyczą – tak jak na Podlasiu – bardzo zróżnicowanego pogranicza etniczno-kulturowego, gdzie podziały narodowe i językowe są niejednoznaczne, gdzie często brak jest stereotypowych zależności pomiędzy poszczególnymi elementami tożsamości, gdzie nadal zachodzą procesy asymilacji, a część mieszkańców unika jednoznacznych deklaracji narodowościowych