A Study On Urban Renewal-transfer Center Relationship On Yenikapi Example

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2013Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2013Yaşayan bir organizmaya benzeyen kent, zaman içinde birçok açıdan değişim ve dönüşüm yaşamıştır. Bu dönüşümler bazen yavaş bazen de hızlı ve beklenmedik olmuşlardır. Fakat hiçbir etki sanayi devriminin kent mekânındaki etkisi kadar güçlü olmamıştır. Kentlerin nüfusları bu dönemde zamanla artmış ve kentler bu nüfusu taşıyamaz hale gelmiştir. Teknolojinin ve ulaşımın gelişmesiyle nüfus kent merkezinden çeperlere doğru saçaklanmaya başlamıştır. Yirminci yüzyılın ilk yarısında yaşanan iki dünya savaşı, ardında yıkık kentler bırakarak, zaten köhneme ve yoğun kullanımla eskimiş kent merkezlerinde “kentsel dönüşümü” kaçınılmaz bir politika olarak kent gündemine getirmiştir. Tüm dünyada süregelen bu hareketler, bir yandan dünya kentlerini daha da ileriye taşımayı, bilgi toplumunu geliştirmeyi hedeflerken bir yandan da kentte yeni “yan etkiler” yaratmıştır. Kentsel yenileme adı altında mekânlarda sosyal dönüşümler yaşanması “soylulaştırma” olarak adlandırılan süreci tariflemektedir. Küreselleşme-yerelleşme gibi kavramlarla girilen 1990’lı yıllar kent mekânına yeni bir bakış açısı getirmiş, bu kavramların kentte yarattığı büyük etki bazı işlevlerin kentten uzaklaşmasına neden olurken bazı yeni işlevlerin de kent merkezine gelmesine neden olmuştur. Hızlı ulaşım ve erişim için entegrasyon dünyada önemli bir konu haline gelmiş, kent içinde entegrasyonun fiziksel mekânı olan “transfer merkezleri” kent mekânını güçlü şekilde etkileyecek bir olgu olarak 21.ci yüzyıl kentinde yerinin almıştır. Sürdürülebilirlik kavramının önemli olduğu günümüz kentlerinde birçok transfer merkezi bulunmakta ve planlanmaktadır. Transfer merkezleri, yolcuların gideceği yerlere daha hızlı ve kolay ulaşmalarını ve aktarma yapacak yolcuların bir sistemden diğerine kolay geçişlerini sağlamaktadır, planlı olarak bir yere konumlandırılabileceği gibi bir yer de zaman içinde konumu nedeniyle transfer merkezi olabilmektedir. Tarihsel süreçte ilk kale kapısının üstlendiği transfer merkezi işlevini, 19.cu yüzyılda tren istasyonları üstlenirken günümüzde çok katmanlı birçok farklı ulaşım aracının kesiştiği ve birçok işlevi içinde barındıran bir “yer” ve ulaşımda bir “düğüm noktası” olan modern transfer merkezleri ortaya çıkmıştır. Türkiye’de ise küresel eklemlenmenin ana mekânı İstanbul metropolüdür ve kentsel dönüşüm, transfer merkezi gibi kavramların da ilk ortaya çıktığı ve yoğunlaştığı yerdir. Artan yolculuk talebini karşılayamayan raylı sistemlerin, önerilen yeni hatlar ve entegrasyon noktaları ile ulaşımda payının arttırılmasını için İstanbul genelinde birçok transfer merkezi alanın belirlenmiştir. Bu transfer merkezlerinin en önemlilerinden olan Tarihi Yarımada’da Marmara sahilinde konumlanmış Yenikapı, İstanbul’un birçok ulaşım aksının kesişim noktasında bulunmaktadır. Yenikapı Transfer Merkezi, İstanbul’un hem içe dönük hem de dışa açılan kapısı olacak ve çevresini etkileyecek, İstanbul’un en önemli projelerindendir. Yenikapı birçok farklı dokunun, kültürün zamanla üst üste bindiği bir değişim alanıdır. Bizans zamanında kentin önemli bir limanı iken Osmanlı zamanında bir bostan, daha sonraları bir konut alanı ve günümüzde transfer merkezi inşaatının sürdüğü bir alandır. Yenikapı, 2006 yılında “5366” sayılı kanunla kentsel yenileme alanı da ilan edilmiştir. 2010 Avrupa Kültür Başkenti olan İstanbul’un öneri projelerinden biri olan “Uluslararası Yenikapı Transfer Merkezi Yarışması” 2011 yılında düzenlenmiş ve yarışma süreci hala devam etmektedir. 8500 yıllık süreçte Yenikapı hem fiziksel, hem sosyal, hem ekonomik büyük değişimler yaşamış ve yaşamaya devam etmektedir. Bu dönüşümde bugünkü itici güç ise transfer merkezi olarak karşımıza çıkmaktadır. Transfer merkezleri, önerildikleri alanların kentsel yoğunluğunu ve rantını arttırma potansiyeline sahiptir ve genelde bir kentsel yenileme projesiyle eşgüdüm içinde yürütülmektedir. Yenikapı gibi dönüşümle iç içe geçmiş bir alanın transfer merkezi olması, alanda kullanım baskısı ile konuttan ticarete dönüşüme ve tarihi değeri yüksek Yalı Mahallesi gibi konut alanlarında soylulaştırma hareketlerinin yaşanmasına da neden olabilir. Yenikapı şuanda ulaşım etkileşimli bu dönüşüm sürecinin başlangıcındadır. Çalışmada Yenikapı’nın İstanbul’un tarihi çekirdeğindeki konumu ile tarihi kentte yeni bir kullanım baskısına neden olacak gelip-geçilen bir alan olacağından İstanbul için riskli bir seçim/alan olduğu sonucuna varılmıştır.Cities, which like living organism, experienced many transformation and deep changes during the time. These changes occurred sometimes slow, sometimes fast and unpredictable. However, none of them had deeper effect on urban areas more than industrial revolution. During this era, population of the cities increased and so cities became insufficient to support this population. With the developments on technology and transportation systems, the city started to sprawl through its center to outskirt of the city. The two World Wars, which occurred in the first half of the 20th Century, left demolished cities; in fact center of the cities were became dilapidated and insufficient with dense usage and so “urban renewal” was entered the life of the city inevitably. Those movements that happened on the almost whole World, while aimed to advance the cities forward and improve the information society they created some new “side effects” on urban areas. Social changes on cities experienced under the name of urban renewal called as “gentrification” to refer this process. In the 1990’s, “globalization- localization” concepts brought new point of view on cities. With the great effects of these concepts, some functions removed some functions came the center of the city. For the fast transportation and access, integration became an important issue and as a fact “transfer center”, the physical place of the integration, which affect the urban areas of the 21th Century cities so powerfully. In today’s cities, where sustainability is an important matter so many transfer centers existed or planned. Transfer centers aimed fast and easy access for passengers to reach their destinations and transfer the passenger between different modes of the transport system. A place could become a transfer center via planning or its location. The literal gateway of fortified cities during historical periods had the role of transfer center and the central railroad station of the nineteenth century had the same role. Today’s transfer centers are multi-leveled, multi-functional and multi-modal interchanges as a “place” in the city and a “node” on the transfer hub. In Turkey, İstanbul metropolis is the city of mass globalization and the city where the urban renewal and transfer center concepts introduced and intensely experienced. In Istanbul, many transfer centers planned with the new integration points and new lines to increase the efficacy and the usage of the rail system of the city, which could not respond to the increasing travel demand. Located on the Marmara shore of the Historic Peninsula, Yenikapı Transfer Center is one of the most important of these planned integration points where placed many different transport modes will intersect. Yenikapı Transfer Center is one of the most important projects in İstanbul, which will affect its surroundings as an inner-city transfer node and an intercity gateway. Yenikapı is a transformation area where many different cultures, urban fabric overlapped during the history. In Byzantine times, it was an important port, then the port filled, it became vegetable garden, and then a neighborhood established and today an area where construction of transfer station continues. Moreover, in 2006, it announced as an “urban renewal” area by the law numbered 5366. In 2010, Istanbul was “European Capital of Culture” and nowadays-ongoing “International Yenikapı Transfer Station Competition” was one of the proposed projects of the city. In 8500-year period, Yenikapı experienced physical, social and economic changes and continues to transformation. Today transfer center is the motor of the transformation process of the area. Transfer centers have the potential of increase the land values and density of the proposed areas and perimeters and generally, they implemented with an urban renewal project. In an area like Yenikapı, where is superposed with transformation, becoming a transfer center can bring more pressure on the neighborhoods to transform their usage to commercial facilities and neighborhoods like Yalı, where has historic value, can led new gentrification process’. Yenikapı is at the one of the first phases of the transportation led process. In this thesis, Yenikapı, with its central location in Historic Peninsula of İstanbul, will bring a new and mass land use on the area deduced as a risky selection for Istanbul.Yüksek LisansM.Sc