YAPAY SİNİR AĞLARI NARX İLE TÜRKİYE FINDIK ÜRETİM MİKTARI TAHMİNİ

Fındık, dünyada üretimi yaygın olan sert kabuklu meyvelerin başındagelmektedir. Türkiye, sahip olduğu toprak ve iklim koşulları açısındanoldukça yüksek tarımsal potansiyele sahiptir. Ülkemiz, fındıküretiminde dünyada önemli bir paya sahiptir ve bu sayede liderkonumdadır. Bu liderlik sayesinde ülkemiz dünya fındık piyasasındaoldukça önemli bir konumda yer almakta ve pazarı etkileyebilecekkadar büyük bir gücü elinde tutmaktadır. Özellikle ülkemiz için önemibüyük olan ve dünya piyasasında söz sahibi olduğumuz fındıkürününün üretim tahmini birçok açıdan önem arz etmektedir.Çalışmada zaman serisi modellemede yaygın olarak kullanılan NARX(Doğrusal Olmayan Otoregresif Dışsal Girdili Model) modelikullanılarak fındık üretim miktarı tahmini yapılmıştır. Bu amaçla,Türkiye fındık üretim miktarı bağımlı değişken olarak alınmıştır.Fındıktan sonra üretimi ülkemizde en çok yapılan sert kabuklu meyveolduğu için, ceviz ikame ürün olarak seçilmiştir. Bağımsız değişkenolarak ise ceviz basit fiyat endeksi, fındık basit fiyat endeksi, meyveveren yaşta ağaç sayısı, sıcaklık ve yağış alınmıştır. Analiz 1991-2021yıllarını kapsamaktadır. Çalışmada kullanılan veriler, TÜİK (Türkiyeİstatistik Kurumu), FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü)ve Meteoroloji Genel Müdürlüğünden temin edilmiştir.Çalışmada MATLAB programı kullanılmıştır. Birçok denemesonucunda optimal NARX Modeli, gizli katmanda 10 adet nörona ve 4gecikme uzunluğuna sahip model olarak belirlenmiştir. Sonuçlar YSANARX modelinin fındık üretimi tahmininde başarılı sonuçlar ürettiğini göstermiştir.