Alevilikte Bir Sürek: Adıyaman Aleviliğinde Sofiler ve Müzik

In dieser Studie wird die kollektive kulturelle Struktur der alevitischen Glaubensgemeinschaft der sogenannten Sufisten, die in der türkischen Provinz Adıyaman vertreten sind, anhand der Beziehung zwischen Ritual und Musik analysiert. Diese alevitisch-kurdische Gemeinschaft unterscheidet sich von anderen alevitischen Gruppen in der Türkei durch ihre einzigartige kulturelle, religiöse und musikalische Struktur. Grundsätzlich kann bei den Aleviten nicht von einer vollständigen Homogenität in Bezug auf religiöse und nicht-religiöse Rituale gesprochen werden, was auf Faktoren wie Ethnizität, Sprache, Ocak-Zugehörigkeit und Geographie zurückzuführen ist. Musik und Semah- und Dem-Rituale, die zu den wichtigsten kulturellen Elementen des Alevitentums gehören, weisen bei den Sufisten einzigartige Charakteristika auf. Diese Struktur ist Ausdruck und Träger des kollektiven und kulturellen Gedächtnisses und sichert auf diese Weise den Fortbestand der Tradition. Es gibt keine schriftlichen und wissenschaftlichen Quellen über die Tradition des Sufismus in der Region Adıyaman. Dazu kommt, dass die Sufisten von Adıyaman bis heute ihren Glauben als geschlossene Gemeinschaft praktizieren. Die vorliegende Studie ist daher die erste auf diesem Gebiet. Die Studie ist geografisch auf die Provinzen Adıyaman und Istanbul begrenzt. Die durch persönliche Interviews während der Feldforschung gewonnenen Daten werden in den entsprechenden Teilen der Studie ausgewertet. Der Artikel unternimmt eine Analyse und Bewertung der im Rahmen der Feldforschung aufgezeichneten historischen und religiösen Erzählungen sowie der Beobachtungen zur Rolle von Musik und Semah/Dem in dem Ritual, das seitens der Sufisten von Adıyaman Möhbet/Muhabbet nennt. Darüber hinaus wurde versucht, die Erschaffung des Universums, die Stellung der Frau im Glauben, die Heiligkeit von Ali, die Schlacht von Karbala und die Stellung von Hüseyin in der Glaubenshierarchie, Ansichten bezüglich der zwölf Dienste und den Kult des Wallfahrtsortbesuchs entlang der bei der Feldforschung gewonnenen Daten zu erläutern. Die Musik, die in der Tradition des Sufismus einen wichtigen Platz einnimmt, wird nicht in ihrer technischen, sondern in ihrer sozialen und kontextuellen Dimension dargestellt.In this study, the collective cultural structure of the Alevi belief structure, which appears under the name of Sofilik in Adıyaman province of Turkey, will be analyzed through the relationship between ritual and music. This community, which has an Alevi-Kurdish identity, differs from other Alevi groups living in Turkey with its unique cultural, belief and musical structure. It is not possible to talk about complete homogeneity among Alevis in terms of belief and non-belief rituals. This is due to factors such as ethnicity, language, ocak and geography. Music and semah/dem, one of the most important cultural elements of Alevism, exhibit a unique structure among the Sofis. This unique structure, like the Sofis within the Alevi belief, ensures the continuity of the tradition by carrying collective and cultural memory. There are no written sources on the tradition of sofism in Adıyaman province. For this reason, the study we have conducted has the characteristic of being a first in this field, as well as being difficult due to the lack of scientific resources on the group we have identified and the fact that they continue their belief structure as a closed community. The geographical limitation of the study is the provinces of Adıyaman and Istanbul. The data obtained through face-to-face interviews with the people reached are subjected to evaluation in the relevant parts of the study. The study includes the analysis and evaluation of the historical and belief narratives obtained as a result of the field research, as well as the analysis and evaluation of the determinations about the music and semah/demand in the ritual they call möhbet/muhabbet. In addition, the creation of the universe, the place of women in the faith, the sanctity of Hz. Ali, Hz. Hussein’s position in the hierarchy of beliefs, the Karbala incident and the position of Hz. Hussein in the hierarchy of beliefs, their perspective on the twelve ministries and the cults of visitation were tried to be conveyed in line with the data obtained from field research. Music, which has an important place in the Sofism tradition, is presented with its social and contextual dimension rather than its technical dimension.Bu çalışmada, Türkiye’nin Adıyaman ilinde Sofilik adı altında karşımıza çıkan Alevi inanç yapılanmasının ritüel ve müzik ilişkisi üzerinden kolektif kültür yapısı analiz edilecektir. Alevi-Kürt kimliğine sahip olan bu topluluk, kendine özgü kültürel, inançsal ve müzikal yapısıyla, Türkiye’de yaşayan diğer Alevi gruplardan farklılık göstermektedir. Aleviler içerisinde inançsal ve inanç dışı ritüeller konusunda tamamen homojenlikten bahsetmek pek de mümkün değildir. Bunun sebepleri içerisinde etnisite, dil, ocak ve coğrafya faktörleri gibi etkenler sayılabilir. Aleviliğin en önemli kültürel unsurlarından olan müzik ve semah/dem, sofiler arasında kendine özgü bir yapı sergilemektedir. Alevi inancının içerisindeki Sofiler gibi bu kendine özgü yapı, kolektif ve kültürel bellek taşıyıcılığıyla geleneğin sürekliliğini sağlamaktadır. Adıyaman bölgesindeki sofîlik geleneği üzerine herhangi bir yazılı kaynak bulunmamaktadır. Bu sebeple yapmış olduğumuz çalışma, tespit ettiğimiz grupla ilgili bilimsel kaynak eksikliği ve kapalı cemiyet olarak inanç yapılarını sürdürmeleri sebebiyle içerisinde zorluğu barındırmış olmasının yanı sıra bu alanda bir ilk olma özelliğine sahiptir. Çalışma coğrafi olarak Adıyaman ve İstanbul illeri ile sınırlandırılmıştır. Saha araştırması sırasında yapılan yüz yüze görüşmeler ile elde edilen veriler, çalışmanın ilgili yerlerinde değerlendirilmeye tabi tutulmaktadır. Makale içerisinde saha araştırmaları sonucunda elde edilen tarihsel ve inançsal anlatılar ile möhbet/muhabbet adını verdikleri ritüelde yer alan müzik ve semah/dem hakkında tespitlerin analizi ve değerlendirmesi yer almaktadır. Bununla birlikte sofilik geleneğine bağlı olup muhabbetlerde yer alan kişilerin anlattığı evrenin yaratılışı, kadının inanç içerisindeki yeri, Hz. Ali’nin kutsiyeti, Hz. Hüseyin’in kerbelâ vakası ve inanç hiyerarşisindeki konumu, on iki hizmete bakış açıları ve ziyaret kültleri saha araştırmalarında elde edilen veriler doğrultusunda aktarılmaya çalışılmıştır. Sofilik geleneğinde önemli bir yeri olan müzik ise teknik boyutundan ziyâde sosyal ve bağlamsal boyutuyla ele alınarak sunulmuştur