Akıl-Vahiy İlişkisinde Bir Denge Filozofu (Aydınlanma Çağının Farklı Bir Yüzü Olarak John Toland)

Felsefe tarihinde her dönem kendine özgü bazı özellikleri ile ön plana çıkmış, adlandırmalar büyük oranda bu özellikler dikkate alınarak yapılmıştır. Doğa Felsefesi, İnsan Felsefesi, Helenistik Felsefe, Patristik Felsefe, Skolastik Felsefe, Aydınlanma Felsefesi, Modern Felsefe gibi tüm adlandırmalarda başat bazı unsurlar belirleyici olmuştur. Batı düşünce tarihinde bir kırılma noktası olan Aydınlanma Felsefesi de din karşısında aklı esas almasıyla temayüz etmiş bir felsefedir. John Toland (1670-1722) Batı’da felsefi koşulların bütünüyle aklın lehine gelişim gösterdiği bir dönemde yaşamıştır. Akıl ve din arasında cepheleşmenin çok keskinleştiği bir ortamda Toland her iki tarafa da toleranslı yaklaşım sergilemiş, dinle aklın pekâlâ birlikte iş görebileceğini, birisinin varlığı için ötekisinin feda edilmesine gerek olmadığını özellikle vurgulamıştır. Toland’ın takınmış olduğu bu tavrın, dönemin şartları göz önüne alındığında aslında gayet orijinal ve yapıcı bir tavır olduğu söylenebilir. Bu makalede ağırlıklı olarak Toland’ın din ile ilgili görüşleri ve yine dinle ilgili ortaya çıkmış olan problemleri nasıl değerlendirdiği inceleme konusu yapılacaktır