Mâturîdî’nin Kitâbü’t-Tevhid İsimli Eserinde Budizm’e Atıflar: Sümeniyye Örneği

Semerkand’da yetişen en önemli Müslüman Türk âlimlerden birisi kabul edilen Mâturîdî, kelâma dair olan Kitâbü’t-Tevhid isimli eserinde “Sümeniyye” adında bir zümreden bahseder. Mâturîdî Sümeniyye ekolünü âlemin ezelî olduğunu ve bir yaratıcısının olmadığını savunan materyalist felsefe akımı kabul edilen Dehriye içerisinde zikreder. Burada söz konusu zümrenin düşüncelerini İslam âlimlerinin düşünceleriyle karşılaştırır. Bunların âlemin oluşum ve işleyişine dair tasavvurlarını eleştirmekte; ilim ve hikmetten yoksun olduklarını vurgulamaktadır. Biz bu çalışmamızda Mâturîdî’nin eserinde bahsi geçen Sümeniyye isimli grubun Budizm olup olmadığını ele alacağız. Bu manada öncelikle Sümeniyye adının sümenat, sraman, semeniye (sekizciler) gibi muhtelif kökenleri üzerinde duracağız. Daha sonra da Mâturîdî’nin eleştirilerinde haklı olup olmadığını Budist inanç esasları ve âlem tasavvuru açısından ortaya koymaya çalışacağız