Milli Gelirin Kentleşme ve Enerji Tüketimi ile İlişkisi: Türkiye Örneği

Enerji, başta sanayi sektörü olmak üzere tüm sektörler tarafından yoğun bir biçimde kullanılmaktadır. 1970’li yıllardan sonra yaşanan petrol krizlerinin petrol fiyatlarını yükseltmesi sonucunda, enerjide önemli ölçüde dışarıya bağımlı olan ülkelerin milli gelirlerinin olumsuz etkilenmesi araştırmacıların ilgisini çekmiş ve çalışmalarında emek ve sermayenin yanında enerjiyi de bir üretim faktörü olarak ele almışlardır. Toplam enerji tüketimi ile milli gelir arasındaki bağlantıyı araştıran çok sayıda bilimsel araştırma bulunduğu görülmekle birlikte araştırma sonuçlarının farklı olması nedeni ile bu konuda bilim insanları arasında görüş birliği sağlanamamıştır. Kentleşme, ekonomik büyümenin temel bileşenlerinden biri olarak ulusların gelişmişlik düzeylerini değerlendirmede önemli bir unsur olarak yer almasına ve insanların yaşam standartlarının iyileştirilmesini sağlamasına rağmen enerji tüketim miktarını artırarak enerji krizlerinin yaşanmasına yol açabilir. Enerji – milli gelir ilişkisinde literatürde tartışmaların olması, kentleşmenin bir yandan ekonomik büyümenin artmasına katkı sağlaması diğer yandan enerji fiyatlarını arttırarak ekonomik büyüme üzerinde baskı oluşturması Türkiye için güncel bir çalışmanın yapılmasının gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmada 1965-2019 yılları arasındaki dönemde Türkiye’nin ekonomik büyümesi, enerji tüketimi ile kentleşme oranı arasındaki ilişkiler analiz edilmiştir. Değişkenler arasındaki hem kısa hem de uzun dönemli bağlantılar otoregresif dağılmış gecikme (ARDL) modeli ile tahmin edilmiştir. Son yıllarda Türkiye'de kentleşme hızının ve enerji talebinin artması göz önüne alındığında, bu çalışmanın önemi ortaya çıkmaktadır. Bu itibarla çalışmada politika yapıcılarına Türkiye'de uzun vadeli enerji ve kentleşme politikaları geliştirmeleri için değişik alternatif modeller sunulmaktadır. Bulgulara göre; koentegrasyon (eşbütünleşme) testleri değişkenler arasında uzun vadeli bir bağlantının olduğunu ve kısa dönem hata düzeltme katsayısının anlamlı olduğunu göstermektedir. Granger nedensellik testlerinden Toda-Yamamoto versiyonuna göre, büyüme değişkeninden kentleşmeye doğru tek yönlü nedensellik olduğu sonucuna varılmıştır. Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanabilmesi için uzun dönemli enerji ve ekonomi politikalarının planlanması ve uygulanması ile kentleşmenin getirdiği sorunların çözülmesi gerekmektedir