De eerste architectenechtparen van Nederland: vrouwen op eigen kracht?

In the period up to the end of the Second World War, 21 women in the Netherlands completed an academic architectural course. Five of these women married a fellow architect and conducted a joint architectural practice with their husband. These practices profited from the post-war reconstruction boom and, in the 1950s and ’60s, from the growing demand for housing and utilitarian buildings.  Jannie Kammer-Kret, Toki Lammers-Koeleman, Jeanne van Rood-van Rijswijk, Koos Pot-Keegstra and Lotte Stam-Beese contrived to flourish in their chosen profession, and all had successful careers. The collaborative model embraced by these couples, which allowed the female partners to develop their potential to the full, was surprisingly emancipated for the time. Although a home-based office, with its combination of business with household and children, held obvious appeal for the woman, the initiative for such arrangements sometimes came from the husband. There were several variations on the respectful and equitable collaborative model, ranging from one in which each partner worked independently on their own commissions to one in which the melding of individual contributions was such that it was no longer possible to attribute designs to one or the other partner. What these models demonstrate is that the women architects did not need to depend on the name and fame of their husband but were perfectly capable of shaping their own career. The work of these women architects was strongly influenced by Nieuwe Bouwen principles as reflected in the application of a functionalist and sober formal idiom, averse to superfluous decoration. Unsurprisingly, given the professional circles they both frequented, their partners held similar architectural views. This undoubtedly contributed to mutual inspiration and possibly also to two-way influence. The output of women architects is astonishingly varied. These women responded to the spirit of the times and to the sometimes difficult economic circumstances by employing new types of dwellings, building materials and techniques, designing buildings for new groups of residents or by familiarizing themselves with the latest requirements of industrial clients or government bodies. Their portfolios encompassed commissions for utilitarian buildings as well as for the more predictable houses. Their household experience and practicality proved particularly useful in the design of private homes, residential aged care and schools, finding expression in efficient floor plans, modern furnishings and new, easy to clean materials. This is also evident in the home-cum-practice they designed for themselves, where they were able to give free rein to those principles.In de periode tot aan het einde van de Tweede Wereldoorlog voltooiden in Nederland 21 vrouwen hun academische architectenopleiding. Vijf van deze vrouwen trouwden met een architect en voerden samen met hun man een eigen architectenbureau. Deze bureaus profiteerden van de naoorlogse wederopbouw en in de jaren vijftig en zestig van de groeiende vraag naar woningen en utilitaire gebouwen. Jannie Kammer-Kret, Toki Lammers-Koeleman, Jeanne van Rood-van Rijswijk, Koos Pot-Keegstra en in zekere zin Lotte Stam-Beese wisten zich binnen hun vakgebied te ontplooien en hadden een succesvolle loopbaan. De samenwerkingsmodellen van deze echtparen laten een voor die tijd verrassend geëmancipeerd beeld zien, waarbinnen de vrouwelijke partners zich ruimschoots konden ontwikkelen. Hoewel door een praktijk aan huis vermenging met huishouden en gezin voor de vrouw eerder voor de hand lag, was het soms toch de echtgenoot die aandrong op een gezamenlijke praktijkvoerin aan huis Het respectvolle en gelijkwaardige samenwerkingsmodel laat zien dat de vrouwelijke architecten niet leunden op de naam en faam van hun echtgenoot en zeer wel in staat waren hun eigen loopbaan vorm te geven. In het geval van het echtpaar Pot-Keegstra was er sprake van een zodanige samensmelting van het werk dat persoonlijke toeschrijving van ontwerpen niet mogelijk bleek. In het werk van deze vrouwelijke architecten vinden we vooral het gedachtegoed van het Nieuwe Bouwen terug door de toepassing van een functionalistisch georiënteerde en sobere vormentaal, wars van overbodige decoratie. Dat hun partners er dezelfde architectuuropvattingen op nahielden was niet verrassend, mede gezien de vakkringen waarin zij vaak samen verkeerden. Dit droeg ongetwijfeld bij aan hun wederzijdse inspiratie en mogelijk ook aan beïnvloeding van elkaars werk. Het oeuvre van de vrouwelijke architecten laat een verrassend gevarieerd palet zien. Zij speelden in op de tijdgeest en de soms moeilijke economische omstandigheden door nieuwe typen woningen, bouwmaterialen en -technieken toe te passen, gebouwen te ontwerpen voor nieuwe bewonersgroepen of door zich te verdiepen in de nieuwste eisen die industriële opdrachtgevers of overheidsinstanties stelden. Utiliteitsbouw behoorde evengoed tot hun orderportefeuille als de eerder voor de hand liggende woningbouw. Vooral in de particuliere woningbouw, bejaardencentra en scholen profiteerden zij van hun huishoudelijke inzichten en praktische zin door toepassing van efficiënte plattegronden, moderne inrichting en nieuwe, eenvoudig schoon te houden materialen. Dit zien we ook terug in de voor zichzelf ontworpen woning annex praktijkruimte waar de principes tot in de uiterste vorm konden worden doorgevoerd