Διερεύνηση της ενταξιακής διάστασης στα Αναλυτικά προγράμματα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής στη δευτεροβάθμια Γενική και Ειδική εκπαίδευση: ανάλυση περιεχομένου

Η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία διερεύνησε τις ενταξιακές διαστάσεις του Αναλυτικού Προγράμματος της Γενικής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και του πιλοτικού Αναλυτικού Προγράμματος της Ειδικής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του μαθήματος της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής. Ειδικότερα, τα δύο Αναλυτικά Προγράμματα μελετήθηκαν συγχρόνως σε μία προσπάθεια συστηματοποίησης των ομοιοτήτων και των διαφορών τους καθώς και των πιθανών λόγων διαφοροποίησής τους. Ένα ενταξιακό αναλυτικό πρόγραμμα έχει ως προτεραιότητα τη συμμετοχή όλων των μαθητών/τριών ανεξαρτήτως φυλής, φύλου και διάφορων άλλων χαρακτηριστικών που τους/τις καθιστούν μοναδικούς/ές. Στο επίκεντρό του τίθενται οι δημοκρατικές αξίες του σεβασμού της αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων κάθε ατόμου με την προοπτική, μάλιστα, της διαμόρφωσης της ενταξιακής κοινωνίας του μέλλοντος χωρίς διακρίσεις. Συνεπώς, υπό τις συνθήκες της ενταξιακής εκπαίδευσης, η διαφορετικότητα αποτελεί μία πρόκληση και την αφετηρία μίας διαδικασίας αμφισβήτησης και προσωπικού αναστοχασμού αναφορικά με τις βαθιά στερεωμένες προκαταλήψεις απέναντι στον ‘Άλλο’. Στην παρούσα εργασία αναζητείται η επίσημη ‘φωνή’ της εκπαιδευτικής πολιτικής σε σχέση με την ένταξη, όπως εκφράζεται μέσα από τον επίσημο εκφραστή της, δηλαδή τα Αναλυτικά Προγράμματα. Η συστηματική προσπάθεια αποσύνδεσης του ιδεολογικού προσανατολισμού στον τρόπο παρουσίασης της γνώσης συσχετίζεται με την πολιτική βούληση ελέγχου, αντικειμενοποίησης και ουδετεροποίησής της. Ωστόσο, οι επιρροές από την βίαιη ‘εισβολή’ του νεοφιλελεύθερου λόγου στα κείμενα των Αναλυτικών Προγραμμάτων φανερώνει πως το αίτημα για περισσότερη ουδετερότητα εξυπηρετεί τα συμφέροντα των κυρίαρχων κοινωνικών ομάδων, ενώ η άρνηση της ιδεολογικοποίησης είναι σκόπιμη και ψευδής. Ως προσφορότερη μεθοδολογική προσέγγιση κρίθηκε η ποιοτική ανάλυση περιεχομένου η οποία στηρίχθηκε στο πρόδηλο περιεχόμενο των Αναλυτικών Προγραμμάτων ώστε να ανασυρθεί το ιδεολογικό σκεπτικό που βρίσκεται πίσω από τις φαινομενικά ουδέτερες λέξεις και φράσεις. Οι κυριολεκτικές διατυπώσεις των κειμένων συνιστούν την αφετηρία της ερμηνείας, οι οποίες μέσα από ποικίλους μεθοδολογικούς μετασχηματισμούς παράγουν με τη σειρά τους νέο περιεχόμενο. Η αποκάλυψη του λανθάνοντος περιεχομένου δείχνει ότι παρά τις προσθήκες ενταξιακών αποχρώσεων μέσα στο περιεχόμενο των Αναλυτικών Προγραμμάτων, αυτά απέχουν από την ενταξιακή προοπτική. Οι θεσμικές αρχές προτιμούν τη συνέχιση του αποκλεισμού υιοθετώντας υποκριτικά έναν διαφορετικό λόγο που εξυμνεί τη διαφορετικότητα.This dissertation investigated the inclusive dimensions as cited in the curriculum of the General Secondary Education as well as the pilot Curriculum of the Special Secondary Education of the course of Social and Political Education. Specifically, both of the two Curricula were examined concomitantly in an attempt to systemize their similarities and their differences as well as the possible reasons for their differentiation. An inclusive curriculum prioritizes all students’ participation regardless of their race or gender or any other characteristics rendering them unique. It focuses on the democratic values of respect for each person’s dignity and human rights with a view in fact to the accomplishment of a future inclusive society without any discrimination. Thus, in the context of inclusive education, diversity could be considered as a challenge and also, a threshold for a process of dispute and a personal reflection regarding the deeply grounded prejudice towards the ‘Other’. The current project seeks the official ‘voice’ of the educational policy in relation to inclusion, as expressed through its primordial representative, i.e., the Curricula. The continuous attempt to disconnect any ideological orientation concerning the presentation of the taught knowledge correlates with the political will of controlling, objectifying and neutralizing it. Nevertheless, the influence of the neoliberal invasion in the field of curriculum discourse unwraps the fact that the request for more neutrality serves the vested interests of the sovereign social groups while the denial of ideology is deliberate and bogus. The most conducive methodological approach was considered to be the qualitative content analysis which was based on the manifest content of the Curricula in order to drag the ideological rationale lying behind the ostensibly neutral words and phrases. The literal formulations of the texts introduce the beginning of the interpretation which in turn produces new content via various methodological transformations. The revelation of the latent content indicates that despite the additions of inclusive contours inside the content of the Curricula, the institutional intentions abstain from an inclusive prospect. The institutional authorities prefer the continuation of the exclusion by adopting hypocritically a different rhetoric of celebrating diversity