Examination of the effects of mediator and moderater variables on the relationship between traumatic experiences and obsessive compulsive disorder, attention deficit hyperactivity disorder

Text in Turkish ; Abstract: Turkish and EnglishIncludes bibliographical references (leaves 220-267)xvi, 287 leavesTravmatik deneyimler insanların hayatlarında birçok olumsuzluklara neden olabilmekte ve etkisini farklı alanlarda, farklı belirtiler ile gösterebilmektedir. Bununla birlikte, Obsesif Kompülsif Bozukluk (OKB) ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) gibi psikopatolojik belirtiler biyolojik kökenli olabildiği gibi, travmatik yaşantıların etkisiyle dışsallaştırma bozukluğu olarak da açığa çıkabilmekte ve travmatik deneyimler sonrası gözlenen belirtiler ile benzer özellikte olabilmektedir. Ayrıca, ergenlerin içinde bulunduğu gelişim döneminin özelliklerinin de etkisi ile, bu psikopatolojik belirtiler gelişim dönemine has olarak değerlendirilerek, bireylere yanlış bir bakış açısı sunabilmektedir. Bu doğrultuda, araştırmanın amacı 12-18 yaş arası ergenlerin OKB ile DEHB belirtilerinin varlığında travma ile ilişki ruhsal, duygusal ve bilişsel bileşenlerin önemini ortaya koymak ve DEHB ve OKB ile travma ilişkisinde, travma sebepli koruyucu, biçimlendirici, aracı olan ve risk oluşturan etmenleri değerlendirebilmek olarak belirlenmiştir. 794 katılımcı ile yürütülen araştırmada, Sosyodemografik Özellikler ve Veri Formu, DSM-5 Travma Sonrası Stres Belirtileri Şiddet Ölçeği Çocuk Formu, Obsesif Kompülsif Bozukluk Ölçeği Çocuk Formu, Turgay Yıkıcı Davranış Bozuklukları Belirti Tarama Ölçeği, Ergenler için Benlik Algısı Ölçeği, Çocuk ve Ergenler için Sosyal Destek Değerlendirme Ölçeği, Bilişsel Esneklik Ölçeği, Ergenler için Duygu Düzenleme Ölçeği ve Ergenler için Duygu Düzenleme Ölçeği kullanılmıştır. Birçok farklı analiz ile verilerin incelenmesi tamamlanmıştır. Araştırma bulgularına göre, travma ile OKB ve DEHB ilişkisinde benlik algısı, sosyal destek, bilişsel esneklik ve içsel işlevsel olmayan ile dışsal işlevsel olmayan duygu düzenlemenin aracı rolünün istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi olduğu; travmanın türünün, sayısının ve üzerinden geçen sürenin ise ayrı ayrı biçimlendirici rolünün istatistiksel olarak anlamlı olmadığı bulunmuştur. Aracı ve biçimlendirici etkinin bir arada incelendiği araştırma modellerinin değerlendirmesinde ise sadece travmanın üzerinden geçen sürenin biçimlendirici değişken; benlik algısı, sosyal destek, bilişsel esneklik ve duygu düzenlemenin aracı değişken; travma belirti düzeyinin yordayıcı değişken ve DEHB belirti düzeyinin ise yordanan değişken olarak belirlendiği araştırma modelinin anlamlı bir etkileşim gösterdiği bulunmuştur. Araştırmanın katkısı, tüm bunlar ışığında, OKB’li ve DEHB’li ergenlerin tedavisinde travmatik yaşam olaylarının ve travma belirti düzeyinin başlı başına psikopatolojiler üzerinde belirleyici olabildiğinin ve bu ilişkilerde aracı ve biçimlendirici ruh sağlığı değişkenlerinin de göz önünde bulundurulması gerekmesinin öneminin anlaşılmasıdır.Traumatic experiences can lead to various negative effects in people's lives, manifesting in different areas with diverse symptoms. Additionally, psychopathological symptoms such as Obsessive-Compulsive Disorder (OCD) and Attention-Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) can arise as a result of traumatic experiences and exhibit similar characteristics to the symptoms observed after such experiences, suggesting a possible association with externalizing disorders. Moreover, considering the impact of the developmental period adolescents are going through, these psychopathological symptoms may be misinterpreted as unique to this developmental stage, leading to a biased perspective on individuals. In this context, the research aims to highlight the significance of psychological, emotional, and cognitive components in the presence of OCD and ADHD symptoms in adolescents aged between 12 and 18 years concerning their relationship with trauma. Furthermore, the study seeks to evaluate the factors that may act as protective, moderator, mediator, or risk elements related to trauma in the context of OCD and ADHD. The research involved 794 participants and employed various tools for data collection, including Sociodemographic Characteristics and Data Form, DSM-5 Child Trauma Symptoms Severity Scale, Child Obsessive-Compulsive Disorder Scale, Turgay Destructive Behavior Disorders Symptom Screening Scale, Self-Perception Scale for Adolescents, Social Support Evaluation Scale for Children and Adolescents, Cognitive Flexibility Scale, Emotion Regulation Scale for Adolescents, and Emotion Regulation Scale for Adolescents. Extensive data analysis was conducted with multiple methods. According to the research findings, self-perception, social support, cognitive flexibility, and both internal and external dysfunctional emotion regulation played a statistically significant mediator role in the relationship between trauma and OCD/ADHD symptoms. However, the type, number, and duration of trauma did not separately have a statistically significant moderator role in the relationship between trauma and OCD/ADHD symptoms. Furthermore, in the evaluation of research models- where trauma symptom levels identified as the predictive and OCD/ADHD symptom levels determined as the outcome variables- in which all the mediator effects and each moderator effect separately are examined together, just the duration of trauma (since the trauma) showed a significant interaction with ADHD only which is the predicted variable across the research models. The contribution of this study lies in recognizing the determining influence of traumatic life events and trauma symptom levels in the treatment of adolescents with OCD and ADHD. It emphasizes the importance of considering mediator and moderator mental health variables in these relationships.Travmanın TanımıTravmanın EtiyolojisiTravmanın EpidemiyolojisiTravmaya Eşlik Eden Fiziksel, Bilişsel, Davranışsal ve Ruhsal ProblemlerObsesif Kompulsif Bozukluk TanımıObsesif Kompulsif Bozukluk EtiyolojisiObsesif Kompulsif Bozukluk EpidemiyolojisiObsesif Kompulsif Bozukluğa Eşlik Eden Fiziksel, Davranışsal, Duygusal ve Ruhsal ProblemlerDikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu TanımıDikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu EtiyolojisiDikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu EpidemiyolojisiDikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğuna Eşlik Eden Fiziksel, Bilişsel, Davranışsal, Duygusal ve Ruhsal ProblemlerBenlik Algısı KavramıSosyal Destek KavramıBilişsel Esneklik KavramıDuygu Düzenleme TanımıDeğişkenler Arası İlişkilerTravma ile Araştırma Değişkenleri Arası İlişkilerObsesif Kompulsif Bozukluk ile Araştırma Değişkenleri Arası İlişkilerDikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ile Araştırma Değişkenleri Arası İlişkilerTravma Türü ile Psikopatoloji İlişkisiTravma ile Türleri Arasındaki BağlantıTravma Türü ile Obsesif Kompulsif Bozukluk İlişkisiTravma Türü ile Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu İlişkisiTravma Sayısı ile Psikopatoloji İlişkisiTravma ile Travma Sayısı Arasındaki BağlantıTravma Sayısı ile Obsesif Kompulsif Bozukluk İlişkisiTravma Sayısı ile Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu İlişkisiTravmanın Üzerinden Geçen Süre ile Psikopatoloji İlişkisiTravma ile Travmanın Üzerinden Geçen Süre Arasındaki BağlantıTravmanın Üzerinden Geçen Süre ile Obsesif Kompulsif Bozukluk İlişkisiTravmanın Üzerinden Geçen Süre ile Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu İlişkis