Een archeologische evaluatie en waardering van een middeleeuwse site te Lelle (Berg-Kampenhout, provincie Vlaams-Brabant)

In opdracht van het agentschap Onroerend Erfgoed evalueerde RAAP Archeologisch Adviesbureau in de winter en het voorjaar van 2012 een middeleeuwse site te Lelle (gemeente Berg-Kampenhout, provincie Vlaams Brabant). Naast middeleeuwse vondsten waren hier ook vondsten uit de steentijd en de Romeinse tijd bekend. Het onderzoeksgebied besloeg circa 73 ha en omvatte het gehucht Lelle (inclusief een kasteelterrein) en circa 61 ha open landbouwgebied ten noorden en oosten hiervan. Dit rapport beschrijft de resultaten van het bureauonderzoek en van het veldwerk dat bestond uit oppervlaktekartering, booronderzoek, geofysisch onderzoek (weerstandsmeting, elektromagnetisch en magnetometrisch onderzoek) en proefsleuven. In de volle middeleeuwen had het dorp Lelle een belang dat het strikt lokale oversteeg. Uit het archiefonderzoek bleek dat de heerlijkheid Lelle grotendeels allodiaal, en voor een klein deel feodaal was. Half de 17e eeuw zou het kasteel zijn middeleeuwse uitzicht verloren hebben en in 1832 werd het afgebroken. De kapel dateert oorspronkelijk uit de Vroege Middeleeuwen en was versierd met muurschilderingen van vissen en een heilige. Vanaf 1828 raakte ze in verval en in 1934 werd ze afgebroken. De velden buiten Lelle dateren uit de vroege en volle middeleeuwen. Het is aanlokkelijk om het geheel te zien als een Frankisch domein, maar de ouderdom van de ontginningen uit het bos kon niet uit de geschreven bronnen opgemaakt worden. Het weggennet en de perceelstructuur rond de woonhuizen weerspiegelen wel nog perfect de kadasterkaarten uit de 19e eeuw en zelfs de Ferrariskaart. In het gebied buiten Lelle waren op basis van vondsten van amateurarcheologen tenminste twee vindplaatsen bekend: een mogelijk grafveld uit de vroege middeleeuwen en een nederzetting met mogelijk grafveld uit de (vroeg en midden) Romeinse tijd. Op basis van de vondstverspreiding en het magnetometrisch onderzoek zijn hier vijf proefsleuven gegraven. In drie daarvan zijn grondsporen gevonden, o.a. van tenminste één groot gebouw en enkele kleine gebouwtjes en van twee mogelijk menselijke graven, volgens 14C dateringen uit de vroege middeleeuwen (laat-Merovingische t/m Ottoonse periode). Indicaties voor een echt vroegmiddeleeuws grafveld, op basis van de vondst van vroegmiddeleeuwse fibulae, zijn tijdens dit onderzoek niet bevestigd. De analyse op basis van de beschermingscriteria levert voor het onderzoeksgebied geen eenduidig beeld op. Geadviseerd wordt om de omgreppelde Romeinse nederzetting in het noordoosten te beschermen. Op basis van de vele dakpanfragmenten kan hier een (stenen) villa niet worden uitgesloten. Voor de andere gebieden kan enkel bijkomend onderzoek uitsluitsel bieden. In het algemeen geldt wel dat het onderzoeksgebied omwille van de aanwezigheid van een kasteel, kapel en mogelijk grafveld uit de Middeleeuwen, een Romeinse omgreppelde site en vele verspreide vondsten uit zowel prehistorische- als historische periodes in een landschappelijk duidelijk afgebakend gebied een groot archeologisch potentieel heeft, met name vanuit een diachroon perspectief