Van kapittelkerk tot priorijkerk: De romaanse Sint-Hilariuskerk van Bierbeek in nieuw perspectief naar aanleiding van de dendrochronologische datering van de sporenkap (prov. Vlaams-Brabant)

In de architectuurgeschiedenis vormen het einde van de 12de eeuw en de eerste helft van de 13de eeuw een bijzonder boeiende periode. Het onderzoek van de laatste decennia heeft aangetoond dat de zogenaamde transitie van de romaanse architectuur naar de gotiek allesbehalve een lineaire stijlevolutie is. Dankzij de dendrochronologische datering van bewaarde kapconstructies hebben veel middeleeuwse gebouwen waarvoor geen of weinig archieven bewaard zijn een nieuwe plaats gekregen op de tijdslijn en een nieuwe betekenis in functie van een duidelijk geïdentificeerde historische context. In dat opzicht moet er in Vlaanderen nog veel gebeuren. De synchronisatie van de bouw van het schip van Bierbeek en de talrijke oorkonden uit de jaren 1234-1235 was enkel mogelijk dankzij de dendrochronologische datering van de kapconstructie. De materiële bron kon dus gerelateerd worden aan de geschreven bronnen, binnen een precieze chronologische context, en zo de cultuurhistorische betekenis van de kerk van Bierbeek in een nieuw perspectief plaatsen. Voortaan is de kerk van Bierbeek veel meer dan een fraai voorbeeld van romaanse architectuur in Brabant uit de tweede helft van de 12de eeuw, zoals kanunnik Lemaire had geschreven en Pierre Langerock door zijn historiserende restauratie had bevestigd. De kerk van Bierbeek, waarvan het schip voltooid werd in 1234, blijkt de laatste poging van de heren Walter I en Diederik van Bierbeek te zijn geweest om de identiteit van hun geslacht in hun leen te verwezenlijken, en dit aan de hand van een klein seculier kapittel en een waarschijnlijk als grafkerk bestemd gebouw. Na een halve eeuw weerstand moest Diederik zich uiteindelijk overgeven aan het recht van de machtigste, met name dat van hertog Hendrik I, gesteund door de bisschop van Luik en paus Gregorius IX