Yapısal ve Litolojik Veriler Işığında Çavdar-Demirtepe Uranyum Zuhurunun Araştırılması

Uranyum ilk olarak Orta Çağ’da Saksonyalı madenciler tarafındanoksit minerali çıkarılarak seramik alanında kullanılmıştır. 1789’daAlman kimyager Martin Heinrich Klaproth tarafından keşfedilmişve isimlendirilmiştir. Ancak 2. Dünya savaşı sonrasında ekonomiköneminin anlaşılması ile değerinin artması sonucunda jeolojikkökeni üzerindeki çalışmalar hız kazanmış, 1940’lı yıllarınsonlarında uranyum yataklarının ilk sınıflamaları yapılmıştır.Ülkemiz genelinde, uranyum ve toryum cevherleşmeleri dahaçok sedimanter yataklarda gözlenmektedir. Aydın ili Söke ilçesiçevresinde bulunan Uranyum zuhurları ise Türkiye’nin bilinenen yaşlı kayaçlarından biri olan ve Batı Anadolu’da yüzlekveren Menderes Masifi’ne ait metamorfik birimler içerisindegözlenmektedir. Bu zuhurlardan Çavdar-Demirtepe zuhurunun bumetamorfik kayaçların oluşumu sırasında mı, yoksa bu kayaçlarıngeçirdiği deformasyonlar sonucunda oluşan yapısal öğelerde migeliştiğini anlamak amacıyla bu çalışma yapılmıştır.Arazi çalışmalarında, alandaki yapısal süreksizliklerden, yüzlekveren farklı kayalardan, su ve dere sedimanlarından, kuvarsdamarlarından, topraktan ve alanda bulunan demir cevherlerininfarklı fazları ve mineralizasyonlarından “Inspecttor alert-Nuclearradiation monitor” markalı Geiger sayacı ile CPM (dakika başınasayım) cinsinden radyoaktif ışıma ölçümleri yapılmıştır. Elde edilensonuçlar, önceki çalışmalarla karşılaştırılarak alanda gözlenenuranyum anomalilerinin yapısal öğelerle ilişkisi değerlendirilmiştir.Çalışma alanından alınan toplam 492 ölçümün, CPM cinsindenminimum – maksimum değerleri; Gnays: 75 – 3288; Şist: 60 –1421; Toprak: 70 – 246; Su ve dere sedimanı: 60 – 355; KuvarsDamarları: 40 – 551; Demir Cevheri: 8 – 3419 iken, D-B, K-G, KDGB,KB-GD doğrultulu süreksizliklerde sırasıyla; 48-266, 98-131,82-194, 84-212 olarak ölçülmüştür.Bütün veriler değerlendirilerek, yüksek anomalilerin gnays veşist litolojilerinin farklı, bağımsız bölümlerinde ve özelliklesilisli-sülfürlü demir cevherinde, düşük değerlerin ise kuvarsdamarlarında ve özellikle yapısal süreksizliklerde yoğunlaştığıgörülmüştür. Bu doğrultuda Çavdar-Demirtepe uranyum zuhurunun,yapısal öğeler ile ilişkili bir yataklanma olmadığı ön sonucunaulaşılmıştır. Özellikle silisli-sülfürlü demir cevherinin yüksekanomalileri vermesi indirgeyici özelliğinden kaynaklanırken,çevre yüzey sularında ve/veya sedimanlarında yüksek anomalileringözlenmemesi uranyumun mobilize olmadığına işaret etmektedir.Çevrede gözlenen Küçükçavdar, Arapsu ve Kısır-Osmankuyu gibidiğer komşu uranyum zuhurlarında da benzer yöntemlerle araştırmayürütülmesi, bu çalışmadan elde edilen ön sonuçların test edilmesiaçısından önem arz etmektedir.Uranium was first used in the ceramics by extracting the oxidemineral by Saxonian miners in the Middle Ages. It was discoveredand named by the German chemist Martin Heinrich Klaproth in1789. However, as a result of the increase in its value with theunderstanding of the importance of its economic value afterthe Second World War, studies on its geological origin gainedmomentum, and the first classifications of uranium deposits weremade in the late 1940s. Throughout our country, uranium andthorium mineralizations are mostly observed in sedimentarydeposits. Uranium occurrences around Aydın province Söke districtare observed in the metamorphic units of the Menderes Massif,which is one of the oldest known rocks in Türkiye and crops out inWestern Anatolia. This study was carried out in order to understandwhether the Çavdar-Demirtepe occurrence had been formed duringthe formation of these metamorphic rocks or in the late stage oftheir deformations.During the field studies, radioactive radiation measurementsin CPM (counts per minute) were made with “Inspector alert-Nuclear radiation monitor” brand Geiger counter from structuraldiscontinuities, different exposed rocks, water and stream sediments,quartz veins, soil, different phases and mineralizations of iron ores inthe area. The obtained results were compared with previous studiesand the relationship of uranium anomalies observed in the fieldwith structural elements were evaluated. The minimum – maximumvalues in CPM of a total 492 measurements taken from the studyarea; Gneiss: 75 – 3288; Schist: 60 – 1421; Soil: 70 – 246; Waterand stream sediment: 60 – 355; Quartz Veins: 40 – 551; Iron Ore:8 – 3419, while E-W, N-S, NE-SW, NW-SE structures discontinuitieswere measured as 48-266, 98-131, 82-194, 84-212, respectively.By evaluating all the data, it was observed that high anomalies wereconcentrated in different, independent parts of gneiss and schistlithologies and especially in siliceous-sulphurous iron ore, whilelow values were concentrated in quartz veins and especially instructural elements. In this direction, it has been concluded that thedeposition of Çavdar-Demirtepe uranium occurrence is not relatedto structural elements. The fact that especially siliceous-sulphurousiron ore gives high anomalies is due to its reducing property,while the absence of high anomalies in the surrounding surfacewaters and/or sediments indicates that uranium is not mobilized.It is important to conduct research with similar methods in otherneighboring uranium occurrences such as Küçükçavdar, Arapsuand, Kısır-Osmankuyu observed in the surrounding area, in termsof testing the preliminary results obtained from this study.