Çekin Halay Dizilsin (Sivas Halayı) Adlı Eserin Biçim Özellikleri Açısından Tahlîli

Halk oyunları, toplumların geleneksel yaşam biçimlerini, inanışlarını, tabiatla ve birbirleriyle olan ilişkilerini vücut devinimleri ve müzikle birleştirerek yaşatmakta, kültürün aktarılmasında önemli derecede etkili bir unsur olma niteliği taşımaktadır. Dört binin üzerinde farklı halk oyunu ile Anadolu, figür ve mûsikî unsurlarını bir bütün oluşturacak şekilde bir araya getirmekte, buna bağlı olarak halk oyunu adları Türk halk mûsikîsinde form adı olarak da anılmaktadır. Bu formlardan biri olarak “halay” formu, Türk halk mûsikîsi ve oyunları dağarcığının önemli bir kısmını teşkil etmekte, mûsikî unsurları bakımından ait oldukları yörelere göre farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıkların mûsikî açısından derinlemesine incelenmesi Türk halk mûsikîsi icrâsı ve eğitimi noktasında önemli bir rol oynamaktadır. Bu çalışmada; Çekin Halay Dizilsin (Sivas Halayı) adlı eserde yer alan saz payı, saz terennümü, cümle, motif, bölüm, lafız, makām ve usûl kullanımlarının biçim açısından tahlîlinin yapılması amaçlanmıştır. Yapılan tespitler eser notası üzerinde gösterilmiş, eser kurgusu ve icrâ akışı gibi yeni sembol ve terminolojiler kullanılmıştır. Eserin farklı makām ve usûller kullanılarak oluşturulduğu, halk mûsikîsine ait ezgilerin etkisinin daha yoğun hissedilmesiyle birlikte klasik üslûpla yöresel motiflerin uyumlu bir şekilde bir araya getirildiği, makām geçkileri ile karar perdesi ve usûl değişikliklerinin ustaca yapıldığı; mûsikî ve oyun açısından yüksek icrâ becerisi gerektirmesi, form ve nazarî açıdan eğitici ve öğretici bir nitelik taşıması, sanatsal kurgusu ve kaynak kişisi ile derleyeninin ortak olması yönleriyle Türk halk mûsikîsinde bestecilik açısından incelenebilir bir örnek teşkil edebileceği sonuçlarına ulaşılmıştır. Türk halk mûsikîsi eserlerinin biçim tahlîlinde Gülçin Yahya Biçim Tahlîli’nin kullanılmasıyla, ezgisel yapıların detaylı bir şekilde incelenebileceği, incelemelere bağlı olarak yeni verilerin ortaya konulabileceği görülmüştür