Literatura piękna w młodopolskim księgozbiorze toruńskiego malarza i bibliofila Eugeniusza Przybyła (1884–1965)

Eine der wichtigsten Persönlichkeiten im Umfeld der Thorner Bibliophilen in der Zwischenkriegszeit und den ersten Nachkriegsjahren war Eugeniusz Przybył (1884-1965). Nach Toruń (Thorn) kam er 1920. Als Absolvent der Kunsthochschule wurde er als Zeichenlehrer im Lehrerseminar für Männer eingestellt, wo er bis 1930 arbeitete und anschließend in Ruhestand ging. Nach dem Krieg arbeitete er sechs Jahre als wissenschaftlicher Mitarbeiter im Fachbereich Bildende Kunst der Nikolaus-Kopernikus-Universität in Toruń. Sein ganzes erwachsenes Leben lang sammelte er Bücher. Die von ihm angelegte Büchersammlung mit etwa 10.000 Büchern wurde größtenteils der Universitätsbibliothek geschenkt. Sie war das Ergebnis seiner Sammelleidenschaft, die während seiner Studienzeit in Kraków (Krakau) in den Jahren 1905-1914 in ihrer ganzen Fülle sichtbar wurde. Unter den von ihm zusammengetragenen etwa 700 Büchern treten etwa 300 Positionen aus dem Bereich der schöngeistige Literatur in den Vordergrund. Sie zeichnen sich nicht nur durch literarische Vorzüge, sondern auch aufgrund ihrer Ästhetik aus, was ein Ergebnis der Veränderungen war, die in der Buchkunst in der Zeit des Jungen Polen auftraten und hauptsächlich das Verdienst von Stanisław Wyspiański sowie den in der Gesellschaft Polska Sztuka Stosowana [Polnische Angewandte Kunst] zusammengeschlossenen Künstlern waren. Zum Komplex der besonders wertvollen Bücher, die die Büchersammlung von Przybył bereichern, gehören 22 Publikationen mit Dramen von Wyspiański, der ihre Editionsseite entworfen hatte. Von den anderen Büchern zeichnen sich folgende durch künstlerische Vorzüge aus: die von Jan Kasprowicz, Lucjan Rydel, Tadeusz Miciński, Bronisława Ostrowska, graphisch bearbeitet durch Künstler von der Klasse eines Stanisław Dębicki, Włodzimierz Tetmajer, Antoni Procajłowicz, Stefan Filipkiewicz oder Stanisław I. Witkiewicz. Zu den in visueller Hinsicht wertvollen Büchern in der jungpolnischen Sammlung von Przybyła gehören auch etwa ein Dutzend, die von dem großen Wert auf das Layaout legenden Verlagshaus „Książka” herausgegeben wurden. Darunter befinden sich u.a. Bücher mit Werken von Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Stefan Żeromski, Władysław Orkan, verziert und illustriert von Jan Bukowski, Karol Młodzianowski, Anna Zawadzka, Wojciech Jastrzębowski, Leon Czechowski. Außer literarischen Büchern sammelte Przybył in seiner Studienzeit auch solche aus den Bereichen Kunst, Geschichte, Landeskunde, Philosophie, Religionswissenschaft, Naturkunde sowie noch ein paar anderen Gebieten.Eugeniusz Przybył (1884-1965) was one of the most important figures among Toruń’s bibliophiles in the interwar period and in the first years after the war. He arrived in Torun in 1920. As a graduate of the Academy of Arts, he was employed as a drawing instructor in Teacher Training College for Men, where he worked until he retired in 1930. After the war he worked in the Faculty of Fine Arts at Nicolaus Copernicus University in Toruń for 6 years as an adjunct. He collected books all his life. His collection included about 10,000 books, most of which were donated to the University Library. Collecting books was his great passion, which started when he was studying in Cracow in the years 1905-1914. Among the book collected by him at the time, the most outstanding are 300 titles of fine literature. The books possess not only great literary quality, but also have aesthetic value, which resulted from the changes which had taken place in book art in the period of Young Poland thanks to Stanisław Wyspiański and other artists - members of the society of Polish Applied Art. Particularly precious are 22 publications of plays written by Wyspiański, who also designed their edition. Other titles with outstanding aesthetic value include books of Jan Kasprowicz, Lucjan Rydel, Tadeusz Miciński, Bronisława Ostrowska, graphically designed by such artists as Stanisław Dębicki, Włodzimierz Tetmajer, Antoni Procajłowicz, Stefan Filipkiewicz and Stanisław I. Witkiewicz. In Przybył’s book collection of Young Poland there are also a dozen of books published by the printing house “Książka”, which have lavish artwork. They include e.g. books with works of Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Stefan Żeromski, Władysław Orkan decorated and illustrated by Jan Bukowski, Karol Młodzianowski, Anna Zawadzka, Wojciech Jastrzębowski, Leon Czechowski. During his studies Przybył also collected books about art, history, local history, philosophy, religious studies, natural science and a few other fields.Jedną z ważniejszych postaci w toruńskim środowisku bibliofilskim okresu międzywojennego i początkowych lat powojennych był Eugeniusz Przybył (1884-1965). W Toruniu pojawił się w 1920 roku. Jako absolwent Akademii Sztuk Pięknych, zatrudniony został na stanowisku nauczyciela rysunku w Seminarium Nauczycielskim Męskim, w którym pracował do 1930 r., po czym przeszedł na emeryturę. Po wojnie przez sześć pracował jako adiunkt na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu M. Kopernika Toruniu. Przez cały okres swojego dojrzałego życia gromadził książki. Zebrany przez niego księgozbiór, liczący ok. 10 tys. książek, w zdecydowanej większości podarowany Bibliotece Uniwersyteckiej. Był on efektem jego kolekcjonerskiej pasji, która ujawniła się w pełni w okresie studiów w Krakowie, w latach 1905 -1914. Spośród zebranych wtedy przez niego ok. 700 książek, na plan pierwszy wybija się ok. 300 pozycji z zakresu literatury pięknej. Wyróżniają się one nie tylko walorami literackimi, ale także stroną estetyczną, co było rezultatem zmianjakie zaszły w sztuce książki w okresie Młodej Polski, które były zasługą głównie Stanisława Wyspiańskiego oraz artystów zrzeszonych w towarzystwie Polska Sztuka Stosowana. Do zespołu szczególnie cennych książek, jakie wzbogaciły księgozbiór Przybyła należą 22 publikacje z dramatami Wyspiańskiego, który zaprojektował ich stronę edytorską. Z innych tomów walorami artystycznymi wyróżniają się książki: Jana Kasprowicza, Lucjana Rydla, Tadeusza Micińskiego Bronisławy Ostrowskiej, opracowane graficznie przez tej klasy artystów jak: Stanisław Dębicki, Włodzimierz, Tetmajer, Antoni Procajłowicz, Stefan Filipkiewicz oraz Stanisław I. Witkiewicz. W młodopolskim księgozbiorze Przybyła do cennych pod względem wizualnym należy też kilkanaście książek wydanych przez oficynę „Książka” przywiązującą dużą wagę do ich szaty graficznej. Są wśród nich m.in. książki z utworami Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Stefana Żeromskiego, Władysława Orkana, zdobione oraz ilustrowane przez: Jana Bukowskiego, Karola Młodzianowskiego, Annę Zawadzką, Wojciecha Jastrzębowskiego, Leon Czechowskiego. Oprócz książki literackiej Przybył w okresie studiów gromadził również książki z zakresu sztuki, historii, krajoznawstwa, filozofii, religioznawstwa, przyrodoznawstwa i z kilku innych jeszcze dziedzin