Sumienie według oświeceniowych filozofów

In these remarks, I recall the understanding and presentation of the issue of conscience by the three significant Enlightenment representatives, i.e. I. Kant, A. Smith, Voltaire and P.T. Holbach. First of all, it was undertaken by ancient philosophers, then by Christian theologians, and finally by the philosophers of the Enlightenment. However, the philosophers recalled here had analyzed it in opposition to both – the first and the latter tradition. They had proposed such solutions that were, in their opinion, much more rational, yet they differed significantly. Nevertheless, each of them was an innovative and inspiring starting point for serious discussions.W artykule przywołuję rozumienie zagadnienia sumienia czterech znaczących przedstawicieli Oświecenia: I. Kanta, A. Smitha, Voltaire’a i P.T. Holbacha. Kwestia została podjęta w pierwszej kolejności przez starożytnych filozofów, następnie przez teologów chrześcijańskich; później zaś zajmowali się nią oświeceniowi myśliciele. Wspomniani filozofowie analizowali ją jednak w opozycji do obu – pierwszej i drugiej tradycji. Zaproponowali takie rozwiązania, które były ich zdaniem znacznie bardziej racjonalne, choć między sobą bardzo się różniły. Każde z nich było na swój sposób nowatorskim i inspirującym punktem wyjścia do poważnych dyskusji