Poemat dramatyczny w jednym akcie: poetycki strumień w zwięzłej formie. Ibsen – Leszczyński – Auden

This article offers an analysis of The Warrior’s Barrow (1850) by Henrik Ibsen, Jolanta by Edward Leszczyński (1904) and The Dance of Death by Wystan Hugh Auden (1933) to find out how dramatic poem is realized in a one-act play. Ibsen’s drama was written that at a time when not only Norwegian theatre was formed, but also Norwegian identity and language. To tell the Viking’s story, Ibsen chose a form that opposed the classic Danish theatre dominant at that time. Accordingly, Ibsen’s play served political and social goals as a separate, special story about the Norwegian soul. In turn, Leszczyński’s work fits in with the modernist search for a new form of drama and theater in the world of cultural and even civilization breakthrough. The author of Jolanta, choosing Maeterlinck as his model, shows the conflict of two ways of cognition – contemplative and active, related to the philosophy of life. This conflict is compounded by the intensification of the situation in the short form and the lyrical element influencing the nature of the utterance. Auden’s play, created especially for experimental theater, directly points to form as an expression of the search for new solutions to the stagnation of classical English theater. Auden’s one-act play also took part in shaping new social patterns – in this case Marxist ones, in opposition to the power of the bourgeoisie. Both – the one-act play and the dramatic poem – appeared in the theater at the time of searching for a new formula for drama and theater. The one-act play became the site for a dramatic and theatrical experiment, focusing the most important problems and solutions. The dramatic poem introduced to this short form a generic chaos, which was the only one means to describe the new reality that was just emerging – whether political, social, or psychic and spiritual.Dla znalezienia odpowiedzi na pytanie, jak poemat dramatyczny realizuje się w jednoaktówce, analizie poddano Grób Hunów Henrika Ibsena (1850), Jolantę Edwarda Leszczyńskiego (1904) i The Dance of Death Wystana Hugh Audena (1933). Dramat Ibsena powstał w momencie kształtowania się nie tylko teatru, ale w ogóle tożsamości norweskiej i języka. Wybrana przez autora forma opowieści o historii wikingów stała w opozycji do klasycznego teatru duńskiego dominującego wówczas na scenach. Służyła więc celom politycznym i społecznym, jako odrębna, wyjątkowa opowieść o norweskiej duszy. Utwór Leszczyńskiego wpisuje się z kolei w modernistyczne poszukiwania nowej formy dramatu i teatru w świecie przełomu, zmiany kulturowej, a nawet cywilizacyjnej. Autor Jolanty, obierając za wzór jednoaktówki Maeterlincka, ukazuje konflikt dwóch dróg poznania – kontemplacyjnego i aktywnego, związanego z filozofią życia. Konflikt ten potęgowany jest przez intensyfikację sytuacji w krótkiej formie oraz żywioł liryczny wpływający na charakter wypowiedzi. Sztuka Audena, stworzona specjalnie dla teatru eksperymentalnego, wprost wskazuje na formę jako wyraz poszukiwania nowych rozwiązań wobec stagnacji klasycznego teatru angielskiego. Jednoaktówka Audena brała również udział w kształtowaniu się nowych wzorców społecznych – w tym przypadku marksistowskich, w opozycji do władzy burżuazji. Zarówno dramat w jednym akcie, jak i poemat dramatyczny pojawiały się w teatrze w momencie poszukiwania nowej formuły dramatu i teatru. Jednoaktówka stawała się miejscem eksperymentu dramatycznego i teatralnego, jak w soczewce skupiając najważniejsze problemy i rozwiązania. Poemat dramatyczny wprowadzał zaś do tej krótkiej formy chaos rodzajowy i gatunkowy, który jedyny był w stanie opisać formującą się dopiero nową rzeczywistość – czy to polityczną, czy społeczną, czy w końcu psychiczną lub duchową