Wątki autobiografi czne w śląskim dziejopisarstwie średniowiecznym

The starting point for the discussion about autobiographical threads included in works of Silesian historiography in the Middle Ages was a reflection on issues connected with some medieval authors hiding their identity, as a result of their modesty, humility or conventions which excluded the possibility of signing some types of texts. The article addresses strategies of self-presentation employed by the authors of historiographic works and methods of their identification. Authors frequently tended to write in the third person singular, which was to provide objectivity and excluded emotional involvement in described events. However, in the narrative heat of the moment, the author sometimes adopted the first person singular whereby disclosing his identity. Another method by which the author could reveal his identity was his conscious involvement in the narration of single autobiographic accounts (i.e. annals), which were not connected with the main body of the work. It sometimes happened that the author disclosed only part of his biography describing his official participation in various events and omitting to refer to his private involvement. Sporadically, the authors of Silesian origin provided autobiographic information outside their works. Such records took the form of scattered annalistic notes in codices which belonged to the authors or were used by them. The last way of identifying the author is the analysis of information characterizing the author’s background such as the community of a monastery or collegiate church. Conclusions made on this basis are oft en hypothetical and controversial. The starting point for the discussion about autobiographical threads included in works of Silesian historiography in the Middle Ages was a reflection on issues connected with some medieval authors hiding their identity, as a result of their modesty, humility or conventions which excluded the possibility of signing some types of texts. The article addresses strategies of self-presentation employed by the authors of historiographic works and methods of their identification. Authors frequently tended to write in the third person singular, which was to provide objectivity and excluded emotional involvement in described events. However, in the narrative heat of the moment, the author sometimes adopted the first person singular whereby disclosing his identity. Another method by which the author could reveal his identity was his conscious involvement in the narration of single autobiographic accounts (i.e. annals), which were not connected with the main body of the work. It sometimes happened that the author disclosed only part of his biography describing his official participation in various events and omitting to refer to his private involvement. Sporadically, the authors of Silesian origin provided autobiographic information outside their works. Such records took the form of scattered annalistic notes in codices which belonged to the authors or were used by them. The last way of identifying the author is the analysis of information characterizing the author’s background such as the community of a monastery or collegiate church. Conclusions made on this basis are oft en hypothetical and controversial. Punktem wyjścia dla rozważań nad wątkami autobiograficznymi zawartymi w utworach dziejopisarstwa śląskiego w średniowieczu stała się refleksja nad problemami związanymi z nieujawnianiem przez autorów średniowiecznych własnej tożsamości, spowodowanym między innymi skromnością, pokorą czy konwencjami wykluczającymi możliwość sygnowania pewnych kategorii tekstów. Na tym tle zostały ukazane strategie autoprezentacji autorów dzieł historiograficznych, a co za tym idzie – metody ich identyfikacji. Częstą praktyką było pisanie przez autora o sobie w trzeciej osobie liczby pojedynczej, co miało zapewniać obiektywizm i wykluczać emocjonalne zaangażowanie w opisywane wypadki. W ferworze narracji zdarzało się jednak, że autor przechodził do formy pierwszej osoby liczby pojedynczej, co najczęściej (także za pomocą innych źródeł) umożliwia jego identyfikację. Inną metodą ujawniania się autora jest świadome wplatanie w narrację pojedynczych informacji autobiograficznych, np. o charakterze rocznikarskim, przy czym pozostają one bez związku z główną problematyką utworu. Zdarza się też, że autor zdradza tylko część swojej biografii, ukazując swój oficjalny udział w rozmaitych wydarzeniach, nie podając jednak żadnych informacji odnoszących się do własnego prywatnego. Rzadziej w śląskim materiale źródłowym znaleźć można informacje autobiograficzne podawane przez autorów poza utworami. Takie zapisy znajdujemy np. w formie rozproszonych zapisek o charakterze rocznikarskim w kodeksach, które były własnością samych autorów, bądź też były przez nich wykorzystywane. Ostatni ze sposobów identyfikacji autora to analiza informacji charakteryzujących środowisko, z którego autor się wywodzi, np. społeczności klasztoru czy kolegiaty. Formułowane na tej podstawie wnioski mają często charakter hipotetyczny i kontrowersyjny