Charakterystyka kultury żydowskiej w Izraelu i przejawy jej sekularyzacji

Throughout millennia, Jewish culture was imbued with an inherent religious component, which determined its exceptional nature and specificity. Hence one may venture to call it a Judaist culture. However, with the onset of the Jewish renaissance (the Haskalah) and in the wake of assimilation processes there appeared elements, which disrupted historical continuity, establishing new criteria of Jewish identity. Judaism understood as religion ceased to be a necessary attribute of Jewishness. Zionism, which laid the foundation of the Israeli state, strove by default to forge a “new man”, who was to be determined by secular culture. Its fundamental premises did not draw upon the Biblical Israel or the phenomenon of the Diaspora. On the contrary, the past and its burdens were to be abandoned, as Zionism aspired to create a future based on new paradigms. Yet not all postulates of Zionism came true. Contemporary Israel became both a territory where external foe is fought (the Arab world) and an arena where internal struggle for the nature of the state is taking place. The paper therefore attempts to draw a characterization of Israeli culture and demonstrate the manifestations of secularization to which traditional Jewish culture has been subject in the Jewish state. This is because one is confronted with the fundamental question, namely whether and in what sense Israeli culture is Jewish in nature?Przez całe tysiąclecia kultura żydowska miała charakter wybitnie religijny, co decydowało o jej wyjątkowości i specyfice. Można ją nazwać kulturą judaistyczną. Jednak od czasów oświecenia żydowskiego (Haskali), w wyniku procesów asymilacyjnych, pojawiły się w niej elementy, które zrywały z ciągłością historyczną, wyznaczając nowe kryteria tożsamości żydowskiej. Judaizm rozumiany jako religia przestał być koniecznym wyznacznikiem żydowskości. Syjonizm, stojący u podstaw powstania państwa Izrael, programowo dążył do stworzenia „nowego człowieka”, którego miała określić świecka kultura. W założeniach nie chodziło ani o nawiązanie do biblijnego Izraela, ani do fenomenu diaspory. Przeciwnie, przeszłość z całym swym bagażem miała zostać porzucona. Syjonizm dążył do zbudowania przyszłości w oparciu o nowe paradygmaty. Nie wszystkie postulaty syjonizmu się spełniły. Współczesny Izrael stał się sceną nie tylko walki z zewnętrznym wrogiem (świat arabski), ale także wewnętrznej walki o charakter państwa. Celem artykułu jest próba scharakteryzowania kultury izraelskiej i ukazanie przejawów zeświecczenia tradycyjnej kultury żydowskiej w państwie żydowskim. Kluczowe bowiem pytanie brzmi: czy i w jakim sensie izraelska kultura ma charakter żydowski