Zderzenie czy spotkanie dwóch światów?

Il processo della globalizzazione di cui siamo testimoni oculari non è un fenomeno della storia moderna. Per primo chi cercò di creare il suo regno quale casa di molti popoli (oikoumene) era Alessandro il Magno. Al suo seguito i potenti di allora cercavano di raggiungere quel traguardo modellando la vita dei popoli secondo lo spirito della città greca (polis), introducendo la ligua greca (koine) quale strumento di comunicazione universale e proponendo lo stile di vita pagano insieme al modo di vedere la realtà in maniera razionale (filosofia). Sotto il dominio dei re ellenistici gli Ebrei si trovarono, per la prima volta, di fronte ad una ideologia pagana ed ostile che cercava sopraffarli e trascinarli verso lo standard di vita che loro non potevano condividere del tutto. Malgrado ciò una parte dei connazionali si è lasciata convincere a vivere alla greca assumendo i modi di vivere e di pensare ellenistici, ma la maggior parte della comunità ebraica sia in terra dei padri (la Palestina) sia in diaspora rimase fedele al deposito della fede dei padri, ai valori presenti nei comandamenti. Il Logos e l’Ethos degli Ebrei incideva sulla vita della stragrande maggioranza che poi volgeva verso l’intransigenza fino al martirio. Però accanto a questo tipo di atteggiamento eroico si intravede una corrente molto vasta che cercava di trovare il modus vivendi equilibrato in mezzo alla civiltà ellenistica iniziata dalle conquiste di Alessandro. Tanti Ebrei, quindi, vivendo in dispersione dall’Egitto alla Persia, in Siria fino a Roma si vedeva costretta a vivere, parlare, pregare e pensare alla greca pur serbando i propri convincimenti e dogmi. Di qui risultò indispensabile procurare alla comunità ebraica anche la traduzione della Torah e degli altri libri dei sacri testi in greco simile alle traduzioni precedenti in aramaico (targumim). Cosi apparve tra il III e i I secolo prima di Cristo la traduzione greca della Bibbia ebraica chiamata I Settanta (LXX). Con la comparsa del cristianesimo questa traduzione ha reso servizio inestimabile proprio da ponte tra l’Antico Testamento e il giudaesimo e la novità del Vangelo proclamato da Gesù Cristo e portato al mondo pagano greco (oikoumene) in primis da Paolo da Tarso. Così lo scontro tra due mondi cambiò in un incontro che il cristianesimo riempì di nuovi, originali e definitivi contenuti salvifici. Ne troviamo esimi esempi nelle Lettere di Paolo e gli scritti di Luca in primo posto, non mancano però le prove dell’inculturazione in altri libri del Nuovo Testamento, come non mancano i primi aggi nei scritti sapienziali dei LXX. Così il mondo ellenistico ha creato il suolo adatto alla novità della pienezza della rivelazione, l’apertura del giudaesimo agli autentici valori umani greci ha creato l’ambiente favorevole all’evangelizzazione perché la Parola di Dio possa procedere e crescere quando sarà venuta “la pienezza dei tempi” con la nascita di Gesù Cristo.Świat hellenistyczny zapoczątkowany podbojami Aleksandra stanowił metamorfozę na niespotykaną dotąd skalę, gdy chodzi o myślenie, odkrycia, syntezę Wschodu i Zachodu. Nie obyło się to spotkanie bez wstrząsów, czynów zbrojnych, powstań i buntów. Potrzeba było czasu, aby się uspokoiły i wyklarowały wzburzone wody historii. Hellada będzie temu procesowi syntezy przewodziła. Kiedy wybije godzina, aby Rzym objął całą zachodnią część zdobyczy Aleksandra, i on, nowy władca świata, podda się Grecji – żeby skorzystać z trafnych i kunsztownych spostrzeżeń J. Parandowskiego – „w sposób bezprzykładny i odtąd myśl grecka idzie nowym gościńcem historii, tym, który przebija oręż legionów rzymskich. Ten zaś gościniec prowadzi już przez wszystkie wieki i kraje, stąd też większość rzeczy, które świat dzisiejszy wziął z Grecji, wziął je w formie wypracowanej w tak zwanej epoce aleksandryjskiej”. Nie można pominąć strony dopełniającej tę świecką kartę historii, a mianowicie stronnicy zapisanej natchnioną myślą biblijną. Jak grecka myśl i język zawładnęły Rzymem, nowym hegemonem na antycznym etapie dziejów, tak biblijna myśl objawiona posłużyła się greckim językiem i kulturą, by wyruszyć aż na krańce ziemi po to, aby wszystkie narody czynić uczniami wcielonej Mądrości, Jezusa Chrystusa, za sprawą Dobrej Nowiny. W ten sposób to, co w początkowej fazie hellenizmu było zderzeniem dwóch obcych sobie światów, kiedy nastąpiła „pełnia czasów”, okazało się zbiegiem zdarzeń, z którego dobroczynnych i niewyczerpanych skutków będą odtąd korzystać mieszkańcy Ziemi. Można się więc zgodzić z J. Mélèze-Modrzejewskim, że podboje Aleksandra „umieściły na krańcach zachodniego świata dwa słupy graniczne: Logos i Torę, zręby budowli kulturowej Zachodu. Z czasem przypadła chrześcijaństwu misja ukończenia tej struktury i rozszerzenia na zachód i na północ, od Atlantyku po Ural, granic europejskiego «wielkiego domu»”. Czy ukończenia? Przyszłość świata niejedną kryje tajemnicę, tak samo jak życie każdego człowieka.