REPRYWATYZACJA A KONFLIKT INTERESÓW EKONOMICZNYCH JEDNOSTEK I PAŃSTWA – POLSKA NA TLE POZOSTAŁYCH KRAJÓW TRANSFORMACJI

The aim of the study is a comparison of re-privatization policy pursued in Poland and other countries of Central and Eastern Europe, with particular emphasis on the former GDR. Poland has chosen a completely different approach to this issue from that of the Germans. Despite the claims of former owners concerned, in almost 2/3 of the former GDR territory, the German legislature quickly and decisively resolved these issues, so that they do not impinge on the current social and economic life of Germany. Poland however, after two decades of transformation, has still not developed a clear position on this issue, while successive legislation projects end in failure or are postponed indefinitely. This practice leads to doubt as to whether our country can be regarded as fully integrated with the West in terms of compliance with standards of the modern state, which resolves sensitive issues and seeks to eliminate hot spots in contacts with foreign countries (e.g. the return of former Jewish property). Reprivatization is important for several reasons, of both legal and economic nature. Lack of a solution raises a sense of injustice among former owners, generates numerous conflicts on the citizen-state line, and calls into question the constitutionally guaranteed protection of property rights in Poland. On the other hand, a thankless objective of an economist is to assess the economic aspects of a possible compensation program – could Poland afford it? What would be the costs of abandonment of any action? In the first part of the study the regulations on property restitution in the former Eastern bloc countries are shortly discussed. Then attention is paid to the legal and economic conditions of the property restitution process in Poland. The article ends with conclusions.Cel opracowania stanowi porównanie polityki reprywatyzacyjnej prowadzonej w Polsce i w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem byłej NRD. W Polsce zaobserwować można zupełnie odmienne podejście do tej problematyki niż u naszych zachodnich sąsiadów. Pomimo, że roszczenia dawnych właścicieli dotyczyły niemal 2/3 terytorium byłej NRD, niemiecki ustawodawca szybko i zdecydowanie rozwiązał te kwestie, dzięki czemu nie rzutują one na obecne życie społeczne i gospodarcze RFN. Polska natomiast po dwóch dekadach transformacji wciąż nie wypracowała jasnego stanowiska w tej sprawie, zaś kolejne rządy podejmują bezskuteczne próby regulacji lub odsuwają problem w bliżej nieokreśloną przyszłość. Taka praktyka każe wątpić, czy można uznać nasz kraj za w pełni zintegrowany z Zachodem, w sensie spełniania standardów nowoczesnego państwa, które rozwiązuje drażliwe sprawy i stara się likwidować punkty zapalne w kontaktach z zagranicą (np. zwrot mienia pożydowskiego). Reprywatyzacja jest istotna z kilku przynajmniej powodów o naturze zarówno prawnej, jak i ekonomicznej. Brak rozwiązania dawnych krzywd rodzi poczucie niesprawiedliwości, generuje liczne konflikty na linii obywatel-państwo i rodzi wątpliwości w gwarantowaną konstytucyjnie ochronę praw własności w naszym kraju. Z drugiej strony należy pytać o aspekty ekonomiczne ewentualnego programu odszkodowawczego – czy Polskę po prostu na to stać? Jakie są koszty zaniechania jakichkolwiek działań? W pierwszej części opracowania omówione zostaną uwarunkowania prawne i ekonomiczne procesu reprywatyzacji w Polsce. Następnie przybliżone zostaną regulacje dotyczące zwrotu majątku w wybranych krajach byłego bloku wschodniego. Artykuł kończą wnioski