Skuteczna czy nieskuteczna. Socjalistyczna cenzura w czasach terroru stalinowskiego. Studium przypadku poznańskiego wydawnictwa Albertinum (Księgarni św. Wojciecha)

Preventive censorship existing in People’s Republic of Poland seriously hindered free transfer of independent thoughts and ideas. This fact is undeniable and is a basic hypothesis in current research on the history of the institution. However, within extensive research on socialist censorship in Poland there is no agreement on the level of effectiveness of the Central Office of Control of the Press, Publications and Performances and its field agencies. The aim of the article is to contribute to this discussion. The author carried out a study on the effectiveness of censorship imposed on one of the most well-known Catholic publishing houses in Poland – Poznan’s “Albertinum” in years 1948−1949. The study shows that the effectiveness of socialist control system was often questionable. The article is written from the book study perspective and its conclusions apply only to the area of non-periodicals published by Albertinum Publishing House.Istniejąca w Polsce Ludowej cenzura prewencyjna poważnie krępowała swobodny przekaz niezależnych myśli i idei. Fakt ten jest niezaprzeczalny i stanowi podstawową hipotezę w dotychczasowych badaniach nad dziejami tej instytucji. Niemniej w bardzo szerokim już w tej chwili nurcie badań nad socjalistyczną cenzurą w Polsce nie ma pełnej zgody badaczy co do stopnia skuteczności działań Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk oraz jego agend terenowych. Autor artykułu włącza się do tej dyskusji. Przeprowadzone przez niego badania, mające charakter case study, dotyczą skuteczności działań cenzury wymierzonych w jedną z najbardziej znanych katolickich oficyn wydawniczych w Polsce – poznańskie „Albertinum” – w latach 1948–1949. Wynika z nich, że skuteczność socjalistycznego aparatu kontroli w wielu wypadkach była wątpliwa. Artykuł napisany został z pozycji księgoznawczych; sformułowane w nim wnioski dotyczą wyłącznie obszaru wydawnictw nieperiodycznych