Tekstografie ojczenaszowe. Próba refleksji antropologicznej

The Lord’s Prayer (Pater noster) is one of the most important texts of Christianity of all denominations, with a double – liturgical and everyday (private) – dimension. It has always been the object, motif and theme of various studies that result in the language and image artifacts, so it can be treated as the root paradigm (the term by Victor Turner). The subject of the description conceived as a study of four related cases are: the painting series by Józef Krzesz, transferred at the beginning of the 20th century to a luxury album publication, a series of postcards by Adam Setkowicz from the First World War, a fleeting List otwarty do narodu polskiego (Open Letter to the Polish Nation) by priest Dionizy Bączkowski from 1918 and a portfolio of graphic works by Krystyna Wróblewska from 1950. Their common ground is the form of verbal-visual composition (visual act), variously constructed and functionally pragmatically differentiated, in a different way establishing the relationship with the recipient. The author, without assuming a priori theoretical approach, creates a “dense description”, in which he characterizes various social practices (writing, image, music and performative), while constantly, in the background of the main text, referring to the 20th-century and recent reflection on image and visuality. The key question that emerges from the text is the concept of experience, within contemporary anthropology most deeply rooted in phenomenological and hermeneutic reflection.Modlitwa Pańska (Pater noster) należy do najważniejszych tekstów chrześcijaństwa wszystkich wyznań, ma podwójny, liturgiczny i codzienny (prywatny), wymiar. W przeszłości była i jest współcześnie obiektem, wątkiem i tematem najróżniejszych opracowań, których efektem są artefakty językowe i obrazowe, pozwala się zatem traktować jako paradygmat źródłowy (określenie Victora Turnera). Przedmiotem opisu, pomyślanego jako studium czterech powiązanych przypadków, są: cykl malarski Józefa Krzesza, przeniesiony na początku XX wieku do luksusowego wydawnictwa albumowego, seria kart pocztowych Adama Setkowicza z okresu pierwszej wojny światowej, ulotny List otwarty do narodu polskiego księdza Dionizego Bączkowskiego z 1918 roku oraz teka grafik Krystyny Wróblewskiej z 1950. Ich wspólną płaszczyzną jest forma kompozycji słowno-obrazowej (aktu wizualnego), rozmaicie konstruowanej i odmiennie funkcjonalizowanej pragmatycznie, w inny sposób ustanawiającej relację z odbiorcą. Autor, nie zakładając apriorycznie ujęcia teoretycznego, tworzy „opis gęsty”, w ramach którego charakteryzuje zróżnicowane praktyki społeczne (piśmienne, obrazowe, muzyczne i performatywne), niemniej stale, w tle tekstu głównego, odwołuje się do dwudziestowiecznej i najnowszej refleksji o obrazie i wizualności. Ważnym zagadnieniem, jakie wyłania się z tekstu, jest pojęcie doświadczenia, w obrębie współczesnej antropologii najmocniej zakorzenione w refleksji fenomenologicznej i hermeneutycznej