Wileńska poezja okolicznościowa doby stanisławowskiej. Od projektu antologii do problemów edycji

The article presents plans to prepare an anthology of Lithuanian commemorative poetry written during the Reign of Stanisław August Poniatowski. Libraries of Vilnius are in possession of numerous surviving pieces of commemorative poetry from the second half of the 18th century, especially from the years 1762–1794. It is hard to define the number of poems of that kind. Their authors are both students and professors of Vilnius universities, representatives of nobility and the clergy, as well as outstanding poets from that period. The prints serve as evidence of the literary culture of Vilnius, and are a kind of a literary chronicle of the Grand Duchy of Lithuania from the second half of the 18th century. The reason for their creation were both the major events of that period, such as an inauguration of bishop Ignacy Jakub Massalski (1762), election of Stanisław August (1764), celebrations of anniversaries of the monarch’s election and coronation, his birthdays and name days, the completion of the proceedings of the Main Tribunal of the Grand Duchy of Lithuania – as well as family events and celebrations: baptisms, weddings, name days and funerals of various individuals. There are also compositions devoted to less important events, such as duchess Teofilia Morawska of the Radziwiłłs’ return from a journey to Nieśwież. Publishing an anthology of Vilnius commemorative poetry from that period is a chance to create a poetic chronicle of Vilnius and the Grand Duchy of Lithuania in the second half of the 18th century. Preparing an anthology requires long preparations of various sort. Some of the poems are stored as separate prints, but in catalogues they appear under different titles, which sometimes have nothing to do with the author of the topic, some of the texts are published jointly with other prints or catalogued as manuscripts. One of the most important tasks is to define the author of all commemorative poems from that period, since they were not signed, but merely supplemented with the place which they came from. Vilnius commemorative poetry from the second half of 18th century undoubtedly deserves attention. It refers to the major events from political and public life, it is evidence of commitment of those individuals to whom it was addressed, and also constitutes an element of the public life, as the compositions were often presented during various celebrations and referred to the symbols present in the public space.W artykule zostały przedstawione plany przygotowania antologii litewskiej poezji okolicznościowej epoki stanisławowskiej. W zbiorach bibliotek wileńskich zachowało się sporo utworów okolicznościowych z drugiej połowy XVIII wieku, zwłaszcza z lat 1762–1794. Trudno określić liczbę tego rodzaju wierszy. Autorami są zarówno uczniowie i profesorowie wileńskich uczelni, przedstawiciele stanu szlacheckiego i duchowni, jak i wybitni poeci tego czasu. Druki te świadczą o kulturze literackiej Wilna, są swoistą kroniką Wielkiego Księstwa Litewskiego w drugiej połowy XVIII wieku. Powodem do ich powstania były zarówno najważniejsze wydarzenia tamtych czasów, jak ingres biskupa Ignacego Jakuba Massalskiego (1762), elekcja i koronacja Stanisława Augusta (1764), obchody kolejnych rocznic elekcji i koronacji monarchy, jego imienin, urodzin, zakończenie obrad Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego – a także uroczystości i święta rodzinne: chrzty, śluby, imieniny i pogrzeby różnych osób. Istnieją też utwory poświęcone mniej istotnym wydarzeniom, jak np. powrót z podróży do Nieświeża księżnej Teofilii z Radziwiłłów Morawskiej.Wydanie antologii wileńskiej poezji okolicznościowej epoki stanisławowskiej jest szansą na zbudowanie poetyckiej kroniki Wilna i Wielkiego Księstwa Litewskiego w drugiej połowie XVIII wieku. Przygotowanie antologii wymaga dłuższych i różnorodnych poszukiwań. Część wierszy jest przechowywana jako samodzielne druki, lecz w katalogach występują one pod różnymi tytułami, czasami niemającymi nic wspólnego z autorem lub z tematem czy tytułem wiersza, część tekstów jest współoprawna z innymi drukami lub katalogowana jako rękopisy. Jednym z najtrudniejszych zadań jest ustalenie autorstwa wszystkich ówczesnych wierszy okolicznościowych, gdyż nie zostały podpisane, wskazano jedynie ośrodki, z których pochodziły. Wileńska poezja okolicznościowa drugiej połowy XVIII wieku niewątpliwie zasługuje na uwagę. Odwołuje się ona do najważniejszych wydarzeń z życia politycznego i publicznego, jest świadectwem zaangażowania osób, do których była adresowana, stanowi również element życia publicznego, gdyż nierzadko utwory te były wygłaszane podczas różnego rodzaju uroczystości i nawiązywały do symboliki eksponowanej w przestrzeni publicznej