Türkiye-ABD Arasında Yaşanan Haşhaş Krizi: Kriz Yönetimi Açısından Bir İnceleme

Geçmişten günümüze ülkeler arası ilişkilerde kilit rol oynayan haşhaş; olumlu özelliklerinin yanı sıra bağımlılık yapıcı özelliği ile bilinmekte, bu yönüyle kontrolünün ve denetiminin sağlanması son derece önemlidir. Aksi takdirde haşhaş üretiminin bir krize dönüşmesi kaçınılmaz gözükmektedir. Haşhaş üretiminde öncü konumda olan Türkiye, bu sebepten ötürü ABD ile sürekli karşı karşıya gelmiş ve öngörülmeyen sonuçlarla ekonomik zarara uğramıştır. ABD’nin Türkiye üzerinde hegemonyasının önemli ölçüde gözlemlendiği bu krizin çok boyutlu şekilde ilerlemesi araştırılmaya değer bir hususu oluşturmaktadır. Ayrıca literatürde olayların değerlendirilmesine yönelik çok fazla çalışma mevcut iken, kriz yönetimi bağlamında inceleme konusunda eksiklikler bulunmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma 1970-1974 yılları arasında Türkiye ile ABD arasında gerginliğe yol açan haşhaş krizini; Türk dış politikası açısından iç ve dış dinamiklerle değerlendirmekle birlikte, kriz yönetimi açısından analiz etmeyi amaçlamaktadır. Betimleyici bir metodun kullanıldığı çalışmada, Türkiye’nin önemli bir meselesine dönüşen haşhaş krizinin; liderler, kurumlar, algı yönetimi ve egemenlik sorunu bağlamında nasıl değerlendirilebileceği araştırılmaktadır. Ulaşılan başlıca sonuç; haşhaş krizinin ekonomik boyutunun yanında siyasi ve toplumsal bir boyutu olduğudur. ABD yönetiminin haşhaşın yasaklanmasına dair verdiği demeçler Türk hükümetini baskı altına alarak siyasi bir krizin yaşanmasına neden olmuştur. Yasakla ilerleyen evrede çiftçiler mağdur olmuş, ekonomik açıdan bir kayıp yaşanmıştır. ABD süreci çeşitli manipülatif yollarla, sadece Türkiye üzerinde baskı kurarak ve tehditkâr bir şekilde yönetmiştir. Türkiye ise krizi savunmacı ve tırmandıran bir anlayış ile müzakereye açık bir şekilde yöneterek başarılı bir kriz yönetimi anlayışı gerçekleştirmiştir