İLK DÖNEM KADER TARTIŞMALARINDA SİYASETİN ROLÜ

ÖZ Kader kavramı, İslam düşünce tarihinde tartışmaların merkezinde yer alan önemli kavramlardan biridir. Hz. Peygamber’in vefatında sonra Müslümanlar arasında meydana gelen çatışmalar bu kavrama siyasi ve itikadi boyutlar kazandırmıştır. Emevîler döneminde kader kavramı, onların yönetimlerinin kabul edilmesine katkı sağlayan dini bir argüman olarak kullanılmıştır. Bu sayede toplumun Emevî idaresini sorgulaması engellenmiştir. Hasan el-Basrî, Mabed el-Cühenî ve Gaylan ed-Dımeşkî başta olmak üzere, dönemin bazı alimleri Emevîlerin bu düşünce yapısına muhalefet etmiş, toplumun irade hürriyetini elinden alan kader anlayışlarını reddetmişlerdir. Onların bu çabaları sonraki dönemlerde özgürlükçü akımların doğmasına zemin hazırlamıştır. ABSTRACT The Role of the Politics at The Early Debates about al-Qadar The concept of al-Qadar (Fate) is one of the most important terms which has been at the center of debates in Islamic thought history. After the death of Prophet Muhammed (P.B.U.H), the conflicts that were happned between Muslims has conbtributed religious and political dimensions to this concept. In the Umayyad period, the concept of al-Qadar used by politicians to to ensure the legitimacy of their governments. In this way, the Islamic society were not allowed to critique of the administration of the Umayyad. Scholars of that period like al-Hasan al-Basri, Ma’bad al-Juhani, Ghaylan al-Dimashqi opposed the mentality of the Umayyads and they rejected the fate concepts which do not allow the freedom of the will of society. Their efforts set the groundwork for the emergence of the Libertarian trends in the later periods