Sztuka i zaraza. Przedstawienia masowych chorób w sztuce Zachodu

Sztuka w niewielkim stopniu zarejestrowała okoliczności związane z epidemiami. Przechowywany w Bibliotece Królewskiej w Brukseli traktat opata Gillesa li Muisisa z około 1353 roku zawiera miniatury Pierarta dou Tielta pokazujące jak mieszkańcy Tournai grzebią ofiary „czarnej śmierci”, dżumy z lat 1346-1351.) Apotropaiczny gonfalon (sztandar) Benedetta Bonfigliego wiszący obecnie w kościele San Bernardino w Perugii przedstawia scenę Anioła atakującego Śmierć siejącą zagładę zaś powyżej Madonnę próbującą chronić mieszkańców. Bardziej bezpośrednia i dosadna w przedstawianiu skutków choroby jest miniatura przedstawiająca św. Franciszka i jego braci zakonnych leczących trędowatych w leprozorium, namalowana została przez Jacopo Odiego z Perugii około 1474 r. w kodeksie La Franceschina zawierającym historię zakonu franciszkańskiego spisaną w lokalnym języku w krótkim okresie po ustaniu epidemii. Podobnego przykładu marginalizowania zarazy i przedstawiania jej na obrzeżach przedstawień poświęconych życiu świętego dostarcza częściowo tylko zachowany fragment dużego cyklu ukazującego życie i śmierć św. Sebastiana w kaplicy Sainte-Claire w Venanson autorstwa piemonckiego artysty Giovanniego Baleisona z roku 1481. W okresie nowożytnym przedstawianie masowych chorób nadal należało do rzadkości. Do najsłynniejszych dzieł o tej tematyce należy obraz Julesa Eliego Delaunaya „Zaraza w Rzymie”, którego dwie wersje przechowywane są w Musée d'Orsay w Paryżu (il. 4) oraz w Musee des Beaux-Arts w Breście. Modernizm nie przyniósł żadnych zmian w ignorowaniu dotkliwej rzeczywistości. Grypa, która pojawiła się w styczniu 1918 r. i pochłonęła więcej ofiar niż I wojna światowa, praktycznie nie zaistniała w znanych powszechnie dziełach sztuki. Edward Munch namalował dwa autoportrety przedstawiające go jako chorego i rekonwalescenta, zaś Egon Schiele w surowym rysunku sportretował Gustava Klimta na łożu śmierci i pozostawił niedokończony obraz „Rodzina”, na którym przedstawił siebie i żonę, która zmarła 28 października 2018 r. Sam Schiele zmarł trzy dni później