The Problem of Affectiones in the Texts of Thomas Aquinas

Z miłością-dilectio, czyli miłością wła­ściwą dla bytów rozumnych, wiązać się będzie w tekstach Tomasza z Akwinu ciekawy i rzadko podejmowany przez tomistów temat aktów woli analogicz­nych do uczuć, które Tomasz zazwy­czaj nazywa affectiones. W ten sposób odróżnia je od uczuć – passiones – któ­re stanowią zareagowanie pożądania zmysłowego na ujęcie w poznaniu zmy­słowym takiegoż samego, czyli zmysło­wego, dobra lub zła. Affectiones są reak­cjami woli na dobro lub jego brak, czyli zło, ujęte intelektualnie. Jednak­że, zgodnie z podstawowymi tezami Tomaszowej antropologii, dotyczącymi duchowo-cielesnej jedności osobowego bytu ludzkiego, tak strukturalnej jak i funkcjonalnej, affectiones zazwyczaj to­warzyszą passiones i – jak się wydaje – albo to one pociągają za sobą zmysły, albo też zmysły skłaniają wolę do skie­rowania się ku postrzeganemu przez nie dobru. Same affectones są prostsze od uczuć, tak jak wola jest prostszą władzą pożądawczą od appetitus sensitivus – po­żądania zmysłowego. Zasługą Akwina­ty jest zwrócenie uwagi na różnorod­ność aktów woli. Miłość-dilectio stanowi simplex motus voluntatis, ale funkcjonując na sposób miłości, wyzwala wszystkie właściwe za­reagowania podyktowane stosunkiem pożądania do pożądanego dobra. Pra­gniemy naszego dobra, gdy jest nieobec­ne, radujemy się, gdy je posiadamy i smu­cimy, gdy zostanie utracone. W przypadku człowieka to przeżywanie ma również swój aspekt organiczny. Nie jest on jednak oddzielony od całości ludzkiego compositum. Wola wpływa na uczucia, pociąga je za sobą, wprzęgając w swoje cele. Może być też odwrotnie: wola ulega uczuciom, dążąc swoją mocą do wskazywanych przez nie celów. Wszystkie te trzy sytuacje Tomasz okre­śla mianem affectiones. Oczywiście mia­no to dotyczy w nich ich wolitywnego komponentu