Prepubertal Dişi Keçilerde Kisspeptin Uygulamasının Pubertas ve Fertilite Üzerine Etkinliğinin Araştırılması

PREPUBERTAL DİŞİ KEÇİLERDE KİSSPEPTİN UYGULAMASININ PUBERTAS VE FERTİLİTE ÜZERİNE ETKİNLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI Aksu C. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doğum ve Jinekoloji (Veteriner) Programı, Doktora Tezi, Aydın, 2023. Amaç: Bu çalışmada prepubertal dönemdeki dişi keçilerde kisspeptinin pubertas ve fertilite üzerindeki etkinliği araştırıldı. Gereç ve Yöntem: Çalışmada 1 Şubat – 15 Mart 2021 tarihleri aralığında doğan, ortalama 5 aylık ve 30 adet dişi Kıl keçisi kullanıldı. Prepubertal dişi oğlaklar (Grup A- n=10, Grup B n=10, Grup C- n=10) rastgele üç gruba ayrıldı. Çalışmanın ilk periyodunda, Grup A’da 2µg/kg tek doz i.v. human kisspeptin 10 (hKp10), Grup B’de aynı şekilde 2µg/kg tek doz i.v. hKp10 ve Grup C’deki kontrol hayvanlarına plasebo olarak 1 ml i.v. fizyolojik tuzlu su uygulandı. Bu hayvanlar 5.5, 6 ve 6.5 aylık olduklarında her 15 günde bir tüm hayvanlardan kan serumunda progesteron hormonu seviyelerinin ölçümü amacıyla kan örnekleri toplandı. Çalışmanın son periyodunda pubertas ve fertilite üzerine kisspeptin ile birlikte erkek etkisini incelemek için 7 aylık olan tüm hayvanlara teke katımı yapıldı. Teke katımı yapıldıktan yaklaşık 8 saat sonra Grup A’da 2µg/kg ikinci tek doz i.v. hKp10, Grup B’de ilk periyoddakinden farklı olarak plasebo amaçlı 1 ml i.v. fizyolojik tuzlu su ve Grup C’de yine plasebo amaçlı 1 ml fizyolojik tuzlu su uygulandı. Bütün hayvanlar 10 aylık olduklarında transrektal yolla ultrasonografik gebelik muayeneleri yapıldı ve doğumlar kayıt altına alındı. Bulgular: Sonuçlar incelendiğinde, gruplar arasında üç farklı zamanda analiz edilen kan progesteron düzeyleri ortalamaları (X±SH) arasında istatiksel açıdan önemli fark bulunmamıştır. Fakat çalışma grubu olan A ve B grubunda progesteron hormon düzeylerinde artış ve devamlılık gözlenirken C grubunda son ölçümde düşüş belirlenmiştir. Ayrıca 10 aylıkken yapılan gebelik muayenesinde elde edilen verilere göre çift doz hKp10 uygulanan hayvanlar, tek doz hKp10 uygulanan hayvanlar ve fizyolojik tuzlu su uygulanan hayvanlar ile xiv karşılaştırıldığında tekrarlanan çift doz kisspeptin uygulaması erkek etkisi ile birlikte daha fazla gebelik oranı oluşturmuştur. Sonuç: Sonuç olarak hem tek doz kisspeptin uygulamasının hem de tekrarlanan çift doz kisspeptin uygulamasının serbest teke katımının yapıldığı sürüler için yüksek oranda pubertas üzerine etkili olabileceği düşünülmüştür. Bu çalışmada özellikle tekrarlanan dozda kisspeptin uygulamasının postpubertal aşamadaki dişi keçilerin fertilitesi üzerinde etkinlik oluşturabileceği kanısına varılmıştır.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY…………………………………………………………………………..i TEŞEKKÜR…………………………………………………………………………………ii İÇİNDEKİLER……………………………………………………………………………..iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ………………………………………………...vi ŞEKİLLER DİZİNİ…………………………………………………………………………ix RESİMLER DİZİNİ………………………………………………………………………...xi TABLOLAR DİZİNİ………………………………………………………………………xii ÖZET……………………………………………………………………………………...xiii ABSTRACT………………………………………………………………………………..xv 1. GİRİŞ……………………………………………………………………………………...1 2. GENEL BİLGİLER……………………………………………………………………….2 2.1. Dişi Keçilerde Üreme Fizyolojisi………………………………………………………..2 2.1.1. Keçilerde Pubertas…………………………………………………………………….2 2.1.2. Keçilerde Seksüel Siklus ve Hormonal Mekanizma…………………………………...3 2.1.2.1. Keçilerde Ovulasyon ve Korpus luteum……………………………………………..4 2.1.2.2. Seksüel Siklusun Evreleri…………………………………………………………...5 2.1.2.2.1. Proöstrüs…………………………………………………………………………..6 2.1.2.2.2. Östrüs……………………………………………………………………………...7 2.1.2.2.3. Metöstrüs………………………………………………………………………….7 2.1.2.2.4. Diötrüs…………………………………………………………………………….7 2.1.2.2.5. Anöstrüs…………………………………………………………………………...8 2.2. Üremenin Denetlenmesi…………………………………………………………………8 2.3. Gebelik ve Tanı Yöntemleri……………………………………………………………..9 2.3.1. Keçilerde Gebelik Tanı Yöntemleri…………………………………………………...9 2.3.1.1. Ultrasonografik Yöntemler………………………………………………………….9 2.3.1.2. Diğer Yöntemler…………………………………………………………………...10 2.4. Küçük Ruminantlarda Pubertası Etkileyen Faktörler…………………………………..10 2.5. Pubertas ve Reprodüktif Performansta, Nutrisyonel ve Hormonal Faktörlerin Etkileşimi...............................................................................................................................11 iv 2.6. Pubertas Üzerine Etkili Esansiyel Bir Peptid Olan Kisspeptin ve Etki Mekanizmaları……………………………………………………………………………...13 2.6.1. Kisspeptinler ve Anatomik Lokalizasyonları………………………………………...13 2.6.2. Kisspeptinlerde İzoform ve Sekans Etkisi……………………………………………17 2.6.3. Kisspeptin ile GnRH İlişkisi ve Pubertas…………………………………………….20 2.6.4. AVPV/POA ve ARC Kisspeptinlerinin Mevsime Bağlı Reprodüktif Mekanizma Üzerindeki Etkileri…………………………………………………………………………23 2.6.5. Kisspeptinlerin Uygulanma Yolları, Uygulama Dozları, Uygulama Süreleri ve Etki Mekanizmaları……………………………………………………………………………...29 3. GEREÇ VE YÖNTEM…………………………………………………………………..54 3.1. Gereç…………………………………………………………………………………...54 3.1.1. Hayvan Materyali…………………………………………………………………….54 3.1.2. Kullanılan Aletler ve Biyolojik Ürünler……………………………………………...55 3.2. Yöntem………………………………………………………………………………...57 3.2.1. Çalışma Dizaynı……………………………………………………………………...57 3.2.2. Kisspeptin Sulandırma İşlemi ve Doz Ayarlaması…………………………………...61 3.2.3. Kan Serum Numunelerinde Progesteron Hormonu Ölçümü…………………………62 3.2.3.1. Elisa Testinin Yapılışı……………………………………………………………...63 3.2.4. Ultrasonografik Gebelik Muayenesi ………………………………………………...65 3.2.5. İstatistiksel Analizler………………………………………………………………...67 3.2.5.1. Progesteron Hormonunun Farklı Zamanlarda Gruplar Arası ve Grup İçerisindeki İstatistiksel Analizi…………………………………………………………………………67 3.2.5.2. Gebe Hayvan Sayısının Gruplar Arası İstatistiksel Analizi………………………..67 4. BULGULAR…………………………………………………………………………….68 4.1. Serum Progesteron Düzeyleri………………………………………………………….68 4.2. Gruplardaki Gebelik Oranları………………………………………………………….73 4.3. Doğumlar………………………………………………………………………………75 4.4. Yavruların Doğum Ağırlığı……………………………………………………………75 4.5. Tekiz ve İkiz Doğum…………………………………………………………………..75 4.6. Yavruların Cinsiyeti……………………………………………………………………76 4.7. Yavruların Doğum Aralıkları…………………………………………………………..76 5. TARTIŞMA……………………………………………………………………………...78 6. SONUÇ VE ÖNERİLER………………………………………………………………...92 v KAYNAKLAR……………………………………………………………………………..94 EKLER……………………………………………………………………………………109 Ek 1. Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu Onayı (Aydın ADÜ-HADYEK)……………..109 BİLİMSEL ETİK BEYANI……………………………………………………………….11