Dynamics of the particular and the common: Monuments and patriotic tourism in socialist Yugoslavia – a case study of Kosovo

Dynamics of the particular and the common: Monuments and patriotic tourism in socialist Yugoslavia – a case study of Kosovo This paper reflects on two case studies of monuments in Socialist Yugoslavia in Kosovo, commemorating World War II partisans in Mitrovica (1973) and Landovica (1963) and their performative functions as a part of the phenomena of patriotic tourism. Both examples refer to inter-ethnic (Serbian and Albanian) relations bound by the slogan brotherhood and unity. Boro and Ramiz, two figures present in Yugoslav collective memory and represented through monuments and orality, have become a symbol of unity in Socialist Yugoslavia. War memorials and monuments have been raised all over the territory of socialist Yugoslavia and created an invisible network of remembrance and identity. The most important sites, as those analyzed in this paper, have become destinations of patriotic tourism: they were visited by millions every year and were associated with huge print runs of tourist propaganda production such as maps, guide-books and postcards (apart from commercial tourist attractions, almost every postcard produced in socialist Yugoslavia presented a nearby monument or memorial). Dynamika indywidualizmu i wspólnoty. Pomniki i turystyka patriotyczna w socjalistycznej Jugoslawii – przypadek Kosowa Niniejszy artykuł prezentuje dwa studia przypadku dotyczące pomników socjalistycznej Jugosławii na terenie Kosowa, upamiętniających partyzantów z czasów II wojny światowej w Mitrowicy (1973) i Landovicy (1963) oraz ich funkcji performatywnych w ramach zjawiska turystyki patriotycznej. Oba przykłady odnoszą się do relacji międzyetnicznych (serbskich i albańskich) połączonych hasłem: braterstwo i jedność. Dwaj partyzanci obecni w zbiorowej pamięci dzięki pomnikom i historii mówionej – Boro i Ramiz – stali się symbolem jedności w socjalistycznej Jugosławii. Pomniki i miejsca pamięci upamiętniające walkę usłały całe terytorium socjalistycznej Jugosławii i stworzyły niewidzialną sieć pamięci i tożsamości. Najważniejsze miejsca, jak te analizowane w artykule, stały się celami turystyki patriotycznej i są odwiedzane przez miliony turystów każdego roku. Były one związane z prowadzoną na dużą skalę propagandą turystyczną: publikowanymi w dużych nakładach mapami, przewodnikami i pocztówkami, które oprócz komercyjnych atrakcji turystycznych prezentowały pobliskie miejsca pamięci i pomniki