Le Satyre du Caire à son retour des Indes

Γνωρίζαμε μέχρι σήμερα πολλά ἀντίγραφα τοῦ σάτυρου μέ τόν ἀσκό ἕνα πού βρίσκεται στό μουσεῖο τοῦ Καΐρου, καί ἄλλα ποῦ προέρχονται ἀπό τις Συρακούσες, τό Κέρτς, τή Φαναγόρεια. Μποροῦμε νά προσθέσουμε ἕνα νέο ἀποσπασματικό ἀντίτυπο στό Μουσεῖο του Λούβρου πού προέρχεται ἀπό τήν 'Αμισό. Εἶναι πιθανόν σέ κάθε περίπτωση νά πρόκειται γιά ἐντόπια παραγωγή. Ἕνα ἐδάφιο τοῦ Νόννου τοῦ Πανοπολίτη, Διονυσιακά XXIII, 148 μᾶς ἐπιτρέπει νά θεωρήσουμε πολύ πιθανά αὐτό τό ἀντικείμενο σάν σάτυρο πού ἀρμενίζει πάνω στόν ἀσκό του : καί πράγματι οἱ στρατιῶτες τοῦ Διονύσου ἀναφέρονται νά διασχίζουν τόν Ύδάσπι, παραπόταμο τοῦ Ίνδοῦ, πάνω σέ ἀσκούς φουσκωμένους μέ ἀέρα, πού εἶναι ἕνας τρόπος πλεύσης γνωστός καί ἀπό ἀλλοῦ. Μπορούμε νά ὐποθέσουμε ὅτι τό πρότυπο ἦταν ἕνας χάλκινος σάτυρος (ἴσως μέρος διακόσμησης ἀπό κρήνη), δημιούργημα περγαμηνῆς ἐπίδρασης, στά τέλη τοῦ 3ου ἤ τίς ἀρχές τοῦ 2ου π.Χ. αἰώνα, στήν 'Αλεξάνδρεια, ὅπου ἡ ἐκστρατεία τοῦ Μεγάλου 'Αλέξανδρου στις 'Ινδίες εἶχε μεταφερθεῖ σάν διονυσιακή ἐποποιΐα. 'Αρκετά διάσημος, ἀντιγράφθηκε σέ πηλό, στήν 'Αλεξάνδρεια καί συγχρόνως σέ διάφορα κέντρα πού ἦταν συνδεδεμένα μ' αὐτή τήν πόλη.De nombreuses répliques du satyre à l'outre conservé au musée du Caire étaient connues jusqu'à présent, provenant d'Alexandrie, de Syracuse, de Kertch et de Phanagoria. Il convient de leur joindre un nouvel exemplaire fragmentaire du musée du Louvre provenant d'Amisos. Il est probable que nous ayons affaire dans chaque cas à une fabrication locale. Un passage des Dionysiaca de Nonnos de Panopolis (XXIII, 148) permet sans doute de voir dans cet objet un satyre voguant sur son outre : en effet les fantassins de Dionysos sont décrits traversant l'Hydaspe, confluent de l'Indus, sur des outres gonflées d'air, mode de navigation connu par ailleurs. On peut supposer que le prototype était un satyre en bronze (peut-être un ornement de fontaine), créé sous l'influence pergaménienne, à la fin du IIIe s. ou au début du IIe s. av. J.-C. à Alexandrie, où l'expédition d'Alexandre aux Indes avait été transposée en une épopée de Dionysos. Suffisamment célèbre, il a pu donner lieu à des répliques en terre cuite, à la fois à Alexandrie, et dans divers centres liés à cette cité.Kassab Dominique. Le Satyre du Caire à son retour des Indes. In: Bulletin de correspondance hellénique. Volume 110, livraison 1, 1986. pp. 309-315