Het sociale leven in scholen, of het gebrek daaraan: een onderzoek naar de invloed van etnische schoolsamenstelling op de sociale relaties van autochtonen en allochtonen in het Vlaamse secundair onderwijs

Onderwijsonderzoek naar de gevolgen van de etnische schoolsamenstelling heeft de voorbije decennia vooral gefocust op schoolprestaties. Het is echter ook belangrijk om rekening te houden met niet-cognitieve gevolgen. Onze studie legt zich toe op de gevolgen die de etnische schoolsamenstelling kan hebben op het sociaal kapitaal dat leerlingen ontwikkelen op school. Daartoe vertrekken we van de constrict theorie, die stelt dat mensen in etnisch diverse contexten minder sociaal kapitaal ontwikkelen. In deze studie testen we of de etnische samenstelling van scholen – gemeten op basis van etnische concentratie en etnische diversiteit – een invloed heeft op drie uitkomsten: de verbondenheid met leeftijdsgenoten, met leerkrachten, en met de schoolcontext. Bovendien gaan we na of de etnische concentratie en de etnische diversiteit van de school een verschillende impact hebben op de uitkomsten, en of deze invloeden verschillen tussen autochtonen en allochtonen. We testen of de relaties overeind blijven indien gecontroleerd wordt voor de SES-samenstelling van de school. We gebruikten de data van het Vlaams Leerlingen Onderzoek (VLO), verzameld in het schooljaar 2004-2005 bij 10.548 autochtone en 1.324 allochtone leerlingen in 85 secundaire scholen. Omdat we te maken hadden met geneste data – leerlingen zijn ingebed in scholen – testten we de invloed van etnische schoolcompositie op de drie uitkomsten via multilevel-analyse. Aangezien de correlatie tussen de twee maten van etnische schoolsamenstelling te hoog was (r=0.88; p<0.001), dienden we hun invloed afzonderlijk na te gaan. In een eerste model namen we respectievelijk etnische concentratie of diversiteit op. In een tweede model controleerden we bijkomend voor de SES-compositie. Alle analyses toetsten we steeds afzonderlijk voor autochtonen en allochtonen.Onze resultaten tonen aan dat er belangrijke verschillen optreden tussen autochtonen en allochtonen. Bij allochtonen blijken geen schooleffecten te spelen, en stellen we dus ook geen effect van de etnische schoolsamenstelling vast. Bij autochtonen zorgt een hogere etnische concentratie en diversiteit wel voor minder verbondenheid met de schoolcontext, al blijkt dit te wijten aan de lagere SES-samenstelling van dergelijke scholen. Onafhankelijk van die SES-context, echter, blijken scholen met een hogere etnische concentratie en diversiteit voor autochtonen voor meer verbondenheid te zorgen met de leerkrachten. We veronderstellen dat een grotere aanwezigheid van allochtonen op school ervoor zorgt dat de autochtonen zich eerder verbonden voelen met hun leerkrachten dan met hun allochtone medeleerlingen. Dit lijkt een belangrijke factor te zijn die de integrerende maatschappelijke functie van het onderwijs kan ondermijnen.Onderwijsonderzoek naar de gevolgen van de etnische schoolsamenstelling heeft de voorbije decennia vooral gefocust op schoolprestaties. Het is echter ook belangrijk om rekening te houden met niet-cognitieve gevolgen. Onze studie legt zich toe op de gevolgen die de etnische schoolsamenstelling kan hebben op het sociaal kapitaal dat leerlingen ontwikkelen op school. Daartoe vertrekken we van de constrict theorie, die stelt dat mensen in etnisch diverse contexten minder sociaal kapitaal ontwikkelen. In deze studie testen we of de etnische samenstelling van scholen – gemeten op basis van etnische concentratie en etnische diversiteit – een invloed heeft op drie uitkomsten: de verbondenheid met leeftijdsgenoten, met leerkrachten, en met de schoolcontext. Bovendien gaan we na of de etnische concentratie en de etnische diversiteit van de school een verschillende impact hebben op de uitkomsten, en of deze invloeden verschillen tussen autochtonen en allochtonen. We testen of de relaties overeind blijven indien gecontroleerd wordt voor de SES-samenstelling van de school. We gebruikten de data van het Vlaams Leerlingen Onderzoek (VLO), verzameld in het schooljaar 2004-2005 bij 10.548 autochtone en 1.324 allochtone leerlingen in 85 secundaire scholen. Omdat we te maken hadden met geneste data – leerlingen zijn ingebed in scholen – testten we de invloed van etnische schoolcompositie op de drie uitkomsten via multilevel-analyse. Aangezien de correlatie tussen de twee maten van etnische schoolsamenstelling te hoog was (r=0.88; p