Planten en dieren

Wanneer je de geologische geschiedenis van de wereld beschouwd als één uur op een klok, dan is het landschap van Nederland zoals we het nu kennen, gevormd in de laatste minuten. Maar om het huidige landschap goed te begrijpen, moeten we ook de vroegere geschiedenis kennen en naar de diepere ondergrond kijken. Vroegere en recentere perioden en processen hebben uiteindelijk het landschap gevormd zoals we dat nu kennen. Omdat de ondergrond weer van belang is voor ons leven nu denk aan landbouw, zand- en/of zoutwinning en de aanwezigheid van planten en dieren volgt allereerst iets meer over de diepere ondergrond. Meer dan andere Nederlanders zijn Groningers zich bewust van het aanwezige aardgas in de ondergrond. Steenkool, waaruit zich later aardgas ontwikkelde, ontstond uit tropische moerasbossen gedurende het Carboon, zo n 360 tot 290 miljoen jaar geleden. Daarna raakten deze bossen onder druk van nieuwe sedimenten langzaam versteend, tot de steenkool zoals we die nu kennen. De organische gassen die vrijkwamen bij de omvorming van tropische planten tot steenkool, werden ingevangen in het erboven gelegen materiaal, dat daarop is afgezet. Het Perm (dat volgde op het Carboon) kende in haar eindfase, in de periode die het Zechstein 1 heet, een droog en warm klimaat. Hierdoor verdampte meer water uit het bekken dan er in stroomde vanuit de rivieren. Het water werd steeds zouter en vormde zo een enorm zoutmeer. Ook deze lagen werden weer begraven onder nieuwe sedimenten. Toch komt lokaal het zout vrij dicht aan het oppervlak voor, in de vorm van zoutkoepels zoals die bij Onstwedde. Zoutkoepels vormen zich doordat het zout enigszins vloeibaar is. Op plekken waar breuken in de ondergrond zitten, ontstaat ruimte waardoor het zout ernaartoe stroomt. Naast natriumchloride, het hoofdbestanddeel van gewoon keukenzout, bevat zout ook andere mineralen. Het bronnenbad van Nieuweschans maakt hiervan gebruik, want behalve dat het water uit grotere diepte al lekker warm is, zijn het juist de verschillende mineralen waaraan een heilzame werking wordt toegeschreven. Ook bij Winschoten en Heiligerlee en bij Zuidwending liggen zoutkoepels in de ondergrond. 16 Het zout wordt ook als delfstof gewonnen. Zo wordt in de koepel van Zuidwending/Veendam op 1600 meter diepte voornamelijk magnesiumzout gewonnen. De zoutkoepels vormen een barrière voor de grondwaterstroming in de ondergrond. Zo komt het diepere grondwater omhoog als kwelwater. De mineralen geven dit kwelwater een andere chemische samenstelling, waardoor op dergelijke plekken zelfs zoutminnende planten kunnen groeien