Eight human skulls in a dung heap and more:Ritual practice in the terp region of the northern Netherlands, 600 BC - AD 300

Het is in de moderne archeologie gewoon om ook aandacht te schenken aan rituelen en andere uitingen van de ideeënwereld van mensen in het verleden. De theoretische fundering daarvan is echter niet altijd toereikend. In dit proefschrift wordt een theoretisch kader ontwikkeld dat is toegesneden op de archeologie, vanuit het uitgangspunt dat religie en ritueel bijproducten zijn van evolutionair nuttige eigenschappen die onlosmakelijk zijn verbonden met het menselijk bestaan. Aan de hand van dit theoretische kader is het mogelijk om de restanten van rituelen te herkennen en deels ook te begrijpen. Deze inzichten worden vervolgens toegepast op een bijzondere archeologische regio: het terpen- en wierdengebied van Groningen en Friesland. Aan de hand van de goed-geconserveerde archeologische resten uit twee Groninger wierden, Englum en Ezinge, wordt de rol van rituelen in de samenlevingen van de ijzertijd en de Romeinse tijd in dit gebied onderzocht. Menselijke resten blijken een belangrijke rol te spelen in rituelen. Een belangrijk deel van het boek is daarom gewijd aan de verschillende vormen van omgang met de doden in dit gebied.Het grote aantal vondsten dat met rituelen in verband kan worden gebracht, met name in Ezinge, maakt het mogelijk om veranderingen in rituelen op het spoor te komen en te verklaren. Ze kunnen worden begrepen tegen de achtergrond van de bewonings-geschiedenis en de veranderende sociale organisatie tijdens de onderzoeks¬periode.The study of past ritual practices is an accepted part of archaeological research these days. Yet, its theoretical basis is still not fully mature. This book aims to contribute to the study of ritual practices in the past by firstly assembling a theoretical framework, which is tailored to the needs of archaeology, and which helps to identify and interpret the remains of rituals in the past. This framework is then applied in a specific archaeological case study: the coastal area of the northern Netherlands, a former salt marsh area. People lived here on artificial dwelling mounds, so-called terps. Preservation conditions are excellent in this wetland area. This study makes use of the well-preserved remains of rituals in terps, in particular the terps of Englum and Ezinge, to examine the role of ritual practice in the societies of the pre-Roman and Roman Iron Age in this area. One of the conclusions is that human remains played an important part in ritual practice. Therefore, an important part of this study is devoted to the variable mortuary rituals that were practiced here. The large number of finds, especially from Ezinge, makes it possible to trace changes in ritual practice, in relation to changes in the habitation history and the social organization throughout the research period