Overdracht en bestrijding van fytoplasma's in hyacint

De laatste jaren (2007 t/m 2010) is er in de broeierij van hyacinten en hyacint-achtigen (met name Muscari) een duidelijke toename van zogenaamde ‘Lissers’ waargenomen. ‘Lissers’, een ziekte die wordt gekenmerkt door een iele plant, die niet of nauwelijks bloeit en een slechte beworteling heeft, wordt veroorzaakt door een infectie met een fytoplasma (uit de “Aster Yellows” groep), een celwandloze bacterie die door (dwerg)cicaden (met name Macrosteles sexnotatus) van plant tot plant wordt verspreid. Het is het zelfde fytoplasma dat de vergelings-heksembezemziekte bij gladiool veroorzaakt.Er wordt verwacht dat door de klimaatsveranderingen de komende jaren het aantal besmettingen met fytoplasma’s in het voorjaar zal toenemen. Kennis van het verloop van het infectieproces en kennis over bestrijdingsmethoden van het fytoplasma in de bol en van de vector (cicade) op het veld zijn dan ook dringend nodig. Gedurende 3 jaar is onderzocht of de ligging van het teeltperceel van invloed is op het voorkomen van ‘Lissers’. Ook is het moment van voorkomen van (besmette) cicaden gemonitord en is de periode waarin besmetting met het fytoplasma plaatsvindt onderzocht. In het eerste jaar is onderzoek gedaan naar toepassing van een aantal insecticiden en boldompeling in Admire bij de bestrijding van cicaden op het veld. Ook is in dat jaar onderzocht of het mogelijk is het fytoplasma in de bol na rooien te bestrijden door toepassing van een temperatuurbehandeling. Uit het onderzoek is gebleken dat het tijdstip waarop de eerste cicaden en eerste besmette cicaden voorkomen van jaar tot jaar verschilt. Bij een hogere temperatuur komen meer cicaden voor dan bij een lagere. Op luwe percelen en luwe delen van percelen komen de meeste cicaden voor. In de Bollenstreek komen met fytoplasma besmette cicaden en dus ‘Lissers” meer voor dan in Kennemerland en veel meer voor dan in De Noord. Er is een duidelijke correlatie tussen het beeld dat uit de monitoring van besmette cicaden komt en de vondst van ‘Lissers’. Ondanks de jaren met soms een relatief strenge winter en een lang koud voorjaar kwam ‘Lissers’ elk jaar voor. ‘Lissers’ lijkt zich duidelijk te hebben gevestigd in de Bollenstreek, terwijl er vroeger alleen gesproken werd over bepaalde ‘Lisser’ jaren.Fytoplasma kan in heel korte tijd (binnen een week) vanuit het gewas in de bol komen. Voor een goede bestrijding van de cicaden zal daarom met de bespuitingen doorgegaan moeten worden tot vlak voor rooien. Bestrijding van het fytoplasma via een temperatuurbehandeling vlak na rooien is zeer effectief. De kans op bloem- en gewasschade is echter zeer groot. Het optreden van bloem- en gewasschade is afhankelijk van de cultivar. Door het lage besmettingspercentage in de proeven kunnen er uit dit onderzoek geen conclusies getrokken worden over de effectiviteit van de geteste middelen bij de bestrijding van cicaden