İzmir Depreminin Sosyal Altyapı Alanları ve Yapılı Çevredeki Dönüşüm Süreci Özelinde Değerlendirilmesi: Bayraklı İlçesi (İzmir)

İzmir kentiTürkiye ve dünyadaki diğer bir çok metropol kent gibi yoğun yapılaşma özelliğigöstermektedir. Özellikle 1950’li yıllar sonrasında artan göç ve nüfus ile ilişkiliolarak hızlı ve plansız kentleşmek zorunda kalan kentte, bugün sosyal altyapıalanlarının mekânsal dağılımı ve kapasiteleri bakımından nüfusun gündelikihtiyaçlarına cevap veremeyen bir niteliğe sahip olmadığı görülmektedir.Halihazırda kentin gündelik ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalan sosyalaltyapı alanlarının, afet esnasında ve sonrasında toplanma alanları olarak kullanılmaniteliği de göz önüne alındığında, bu durum afetler açısından önemli risklerbarındırmaktadır. Bu kapsamda sosyal altyapı alanlarının yer seçimi vebüyüklüğünün belirlenmesi, planlanması ve işlevler arası ilişki sistematiğinde,kentsel işlevlerin yerine getirilmesi ve ihtiyaçların karşılanmasının yanı sıraafet durumundaki rolü de önemli olmalıdır. Zira kentlerin afetler karşısında kırılganlıklarınınazaltılması ve fiziksel kapasitelerinin arttırılmasının yollarından biri debudur.  Kentlerdekidönüşüm uygulamaları bunun araçlarından biri olup, afetler karşısında kentlerinkırılganlıklarının azaltılarak dayanıklılığının arttırılmasında önemli bir araçolarak ortaya çıkmaktadır. Özellikle 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. Maddesive 2012 yılında çıkarılan 6306 sayılı Afet Riski Altındaki AlanlarınDönüştürülmesi Hakkında Kanun çerçevesinde kentlerdeki imar faaliyetleri  kentsel dönüşüm uygulamaları temelinde hızkazanmıştır. Bunun yanı sıra, söz konusu uygulamalara yön veren kentsel dönüşümmevzuatı sosyal altyapı alanlarının afet durumundaki işlevi açısından yerseçimive büyüklüğüne ilişkin yönlendirici bir içerik taşımamaktadır. Bu uygulamalarsonucunda ortaya çıkan yeni yapılaşma düzeninin toplanma alanları açısından mevcutgereksinmeyi daha da arttırdığı gözlemlenmektedir.  Bu çalışmanın amacı, afet risklerinin azaltılmasıaçısından büyük önem taşıyan ve toplanma alanı olarak işlevlendirilen ya datoplanma alanı olma potansiyeli taşıyan sosyal altyapı alanlarınınyeterliliğini ve 30 Ekim 2020 depreminin etkisine bağlı olarak yapılı çevredeortaya çıkan dönüşüm sürecini mevcut bir deneyim üzerinden irdelemektir. Bukapsamda, söz konusu depremden en çok etkilenen İzmir ilinin, Bayraklı ilçesiiçerisindeki mevcut sosyal altyapı alanlarının mekansal dağılımı vekapasiteleri açısından yeterliliğinin değerlendirilmesi yapılmıştır. Budepremde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yapılansaha çalışmaları sonucunda, 632 adet ağır hasarlı bina tespit edilmiş olup, bubinaların 442 adeti yıkılmış ve dönüşüm sürecine girmiştir. Bu çerçevede sosyalaltyapı alanlarına ilişkin Bayraklı ilçesi genelinde bir değerlendirmenin yanısıra, ilçede ağır hasarlı olarak tespit edilen, yıkılan ya da yıkılacak olanyapılar ve yakın çevresinde deprem sonrasında yaşanan dönüşümün tarif ettiğiyeni mekansal yapılanma üzerinden değerlendirmelerin yapılması hedeflenmektedir.Yapılan incelemeler ışığında, ağır hasarlı binaların yakın çevrelerinde bulunansosyal altyapı alanları özelinde sahip oldukları riskler ve bu yapıların yıkılmasıile yapılı çevrede yaratılan dönüşümün bu riskleri nasıl değerlendirdiği veazalttığı çalışmanın temel sonuçları olarak ortaya konulmuştur.Izmir city hasdense housing  like many othermetropolitan cities in Turkey and the world. While the dynamics of rapid andunplanned urbanization are taken into account in relation to the increasingmigration and population especially after the 1950s, it can be said that todaythe spatial distribution and capacities of social infrastructure areas cannotmeet the current population needs. This determination also poses significantrisks in terms of the potential of social infrastructure areas that can be usedas gathering areas during and after the disaster are already insufficient tomeet the daily needs of the city. From this point of view, it must be knownthat the role of social infrastructure areas in a disaster case as well as thedetermination of these areas’ features such as the the location selection,size, systematics of inter-functional relations, the fulfillment of urbanfunctions and the satisfaction of needs, etc. This is one of the ways to reducethe vulnerability of cities in the face of disasters and increase these areas’physical capacity.    As one of the ways to reduce the vulnerabilityof cities, urban transformation practices come into prominence. Besides, thesepractices are crucial in increasing the resilience of cities in the face ofdisasters. The development plan implementations have             picked up speed on the basis of urban transformationpractices in particular the Article 73 of the Municipality Law numbered 5393and also the Law on Transformation of Areas under Disaster Risk numbered 6306in 2012. Therefore, the legislation related to urban transformation directingthese practices does not contain any guiding content due to the locationselection and size of social infrastructure areas in terms of their function ina disaster case. As a result of these applications, it is observed that the newhousing order that has emerged has further increased the existing requirementof gathering areas. The aim of thisstudy is to examine the adequacy of social infrastructure areas that arecrucial regarding disaster risk reduction and functioning as the potentialgathering area and also to examine urban transformation processes that have occurredin the built environment due to the impact of the October 30, 2020 earthquake.From this point of view, the evaluation of the adequacy of the existing socialinfrastructure areas within the Bayraklı district of Izmir in terms of spatialdistribution and capacities in this study. Bayraklı district as a case area isone of the most affected districts by the October 30, 2020 earthquake. As aresult of case studies carried out by the Ministry of Environment, Urbanizationand Climate Change, 632 severely damaged buildings are identified and also 442of these buildings are destroyed and included in the urban transformationprocess after the disaster. Based on these statistics, it is aimed to evaluatecurrent social infrastructure areas in Bayraklı district, as well as to assessthe new housing order that has been identified as severely damaged or destroyedby the earthquake in the district. In the light of the studies it can be saidthat the risks which have in particular for social infrastructure areas locatedin the immediate vicinity of severely damaged buildings in Bayraklı districthave been revealed as one of the main results of the study. Moreover, how thedemolition of these buildings affects the urban transformation process in thebuilt environment has also been revealed as another important result.