Hastalıkta ve Sağlıkta Hücre Ölümü Mekanizmaları ve Deneysel Araştırma Modelleri

Nöronal gelişim sırasında nöral yapıları oluşturmak ve santral sinir sistemini şekillendirmek için sınırlı bir zamanda iyi organize bir programlanmış hücre ölümü gerçekleşmektedir. Apoptoz denen bu programlanmış hücre ölümü ve nekroptoz, piroptoz, ferroptoz ve otofaji ile ilişkili tanımlanmış diğer hücre ölümü formları ve ayrıca programlanmamış nekroz gibi sinyal kaskatlarındaki anormallikler çeşitli nörolojik hastalıkların patogenezinde gözlemlenir. Bu hücre ölümleri, çeşitli hücre içi veya hücre dışı uyaranlar tarafından oluşturulan hücresel streslere ve enflamatuar süreçlere yanıt olarak aktive olurlar. Hücre ölüm mekanizmalarının anormal aktivasyonu, amyotrofik lateral skleroz (ALS), Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı ve Huntington hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıklarda yaygın bir özelliktir ve istenmeyen nöronal hücre ve fonksiyon kaybına neden olur. Öte yandan, programlanmış hücre ölümü sinyal kaskatlarının etkisizleştirilmesinin beyin kanserlerinin gelişimine katkıda bulunduğu ve tedaviye yanıtlarını etkilediği düşünülmektedir. Pek çok nörodejeneratif hastalık ve beyin kanseri için mevcut tedavi stratejilerinin etkileri kısıtlıdır. Bu gerçek söz konusu patogenezleri ve nöronal ölüm mekanizmalarına ilişkin araştırmalara ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Programlı hücre ölümü sinyallerinde sapmalar sonucu oluşan ya da çeşitli tipteki nörodejenerasyonlarla giden birçok beyin hastalığında nöron ölümünü inhibe edebilen veya indükleyebilen ajanların gelecekteki tedavi stratejilerin kritik bileşenleri olacakları açıktır. Bu derlemede, programlı ve programlanmamış hücre ölümü süreçleri ve bunların nörodejeneratif hastalıklara katkıda bulunmada oynadıkları rolleri açıklanmıştır. Ayrıca, farklı hücre ölümü sinyal basamakları ile hastalık patogenezi arasındaki etkileşimler ile hücre ölümü sinyal yollarındaki bazı molekülleri hedef alan farmakolojik ajanlardan söz edilmiştir.