Tussen vier muren: planopbouw en interieur van de Ducpétiaux-gevangenis

In de 19de eeuw speelde België een pioniersrol op het vlak van gevangenisinfrastructuur. Geïnspireerd door buitenlandse ontwikkelingen, zette Edouard Ducpétiaux zich als eerste Inspecteur-Generaal van het Belgisch gevangeniswezen zijn hele carrière in voor de uitbouw van een volledig nieuwbouwpatrimonium van cellulaire gevangenissen, gericht op het strikt afzonderingsregime. Tussen 1844 en 1919 werden bijna dertig typische Ducpétiaux-gevangenissen gebouwd, met stervormige structuur van cellenvleugels die radiaal geordend zijn rond een centraal observatiepunt. Ducpétiaux, maar ook architecten en aannemers die instonden voor de concrete realisatie van deze nieuwe penitentiaire infrastructuur, baseerden zich voornamelijk op het voorbeeld van Pentonville prison. Pentonville was een modelgevangenis die in 1840-1842 nabij Londen naar ontwerp van ingenieur Joshua Jebb werd gerealiseerd, en die de gevangenisbouw op het hele Europese continent gedurende de 19de eeuw sterk zou beïnvloeden. Zowel wat betreft planopbouw als op vlak van technische voorzieningen bleek Pentonville ook voor de Belgische nieuwbouwcampagne het lichtend voorbeeld. Het basisconcept voor de afmetingen en voorzieningen, en de inrichting en bemeubeling van de cel was eveneens volledig geïnspireerd op Pentonville. Het Belgische Ministerie van Justitie communiceerde via omzendbrieven over toe te passen materialen en celuitrusting, teneinde een uniforme celinrichting in het gehele Belgische gevangeniswezen te bereiken. Hygiëne en het welbevinden van de gedetineerden bleken al van in het begin zeer bepalend. De celinrichting evolueerde in de loop van de 19de eeuw geleidelijk, maar werd pas omstreeks het midden van de 20ste eeuw fundamenteel herdacht