Wpływ promieniowania słonecznego na wybrane procesy fizjologiczne mchów w warunkach krasowych nisz źródliskowych Ojcowskiego Parku Narodowego (Południowa Polska)

The availability of light is one of the most important environmental factors influencing the floristic diversity of spring niches, especially in the specific conditions of deep, karst valleys occurring in the Ojców National Park (southern Poland). The aim of this study was to investigate the influence of solar radiation reaching the karst spring niches, on selected physiological parameters of the spring mosses: Cratoneuron filicinum (Hedw.) Spruce (obligatory krenophyte) and Brachythecium rivulare Schimp. (facultative krenophyte). The five karst spring niches (4 in the Prądnik Valley, 1 in the Sąspowska Valley) were selected for the plant material collection, in which two of the moss species tested occurred simultaneously. On sunny days, measurements of total and reflected radiation as well as the radiation balance in the full spectrum range over the vegetation were made. The temperature was measured for air, water, and on the surface and inside the plants. The collected biological material was subjected to laboratory analysis. Fresh mass of moss gametophytes was significantly the highest from plants growing on stand 5 (intermediate values of light and temperature parameters), and the lowest from mosses on stands 1 and 2 (including lowest air temperatures). Dry mass varied depending on the species and stand. The percentage of water in B. rivulare was highest in plants from stand 4 (highest air and water temperature), and in C. filicinum from stand 5. Significantly the lowest values of this parameter were found for plants growing in stand 2 (lowest temperature of water). The electrolytes leakage from moss cells was specific and depended on the species. The greatest destabilisation of cell membranes was demonstrated in plants harvested from stands 1 and 2, where it was the coldest. The fluorescence of chlorophyll a varied depending on the moss species and the habitat of spring niches. This paper, presenting of preliminary results, is a kind of introduction to wider research in this topic.Dostępność światła jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych wpływających na różnorodność florystyczną nisz źródliskowych, zwłaszcza w specyficznych warunkach głębokich, krasowych dolin, występujących w Ojcowskim Parku Narodowym (południowa Polska). Celem niniejszej pracy było zbadanie wpływu promieniowania słonecznego, docierającego do nisz źródliskowych, na wybrane parametry fizjologiczne mchów źródliskowych: Cratoneuron filicinum (Hedw.) Spruce (krenofit obligatoryjny) i Brachythecium rivulare Schimp. (krenofit fakultatywny). Do zbioru materiału roślinnego wytypowano 5 krasowych nisz źródliskowych (4 w dolinie Prądnika, 1 w dolinie Sąspowskiej), w których występowały jednocześnie obydwa gatunki mchów. W słoneczne dni dokonano pomiarów promieniowania całkowitego, odbitego oraz salda promieniowania w pełnym zakresie widma nad roślinnością. Temperaturę pomierzono dla powietrza, wody oraz na powierzchni i wewnątrz roślin. Zebrany materiał biologiczny poddano analizom laboratoryjnym. Świeża masa gametofitów była istotnie największa u roślin rosnących na stanowisku 5, a najmniejsza u mchów ze stanowisk 1, 2. Sucha masa zmieniała się w zależności od gatunku i siedliska. Procentowa zawartość wody u B. rivulare była największa dla okazów ze stanowiska 4, a u C. filicinum ze stanowiska 5. Istotnie najmniejsze wartości tego parametru stwierdzono dla roślin rosnących na stanowisku 2. Wypływ elektrolitów z komórek mchów był specyficzny i zależał od gatunku. Największą destabilizację błon komórkowych wykazano u roślin zebranych ze stanowisk 1 i 2. Fluorescencja chlorofilu a zmieniała się w zależności od gatunku mchu i źródliska. Niniejsza praca prezentująca pilotażowe wyniki, stanowi niejako wstęp do szerzej zakrojonych badań w tym zakresie