Zdrowotne skutki narażenia zawodowego na krystaliczną krzemionkę w świetle wyników aktualnych badań

Krystaliczna krzemionka powszechnie występuje w środowisku pracy. Możliwe zdrowotne skutki zawodowego narażenia są nadal przedmiotem wielu badań. Celem niniejszej pracy była analiza aktualnych wyników badań dotyczących zdrowotnych skutków narażenia na krystaliczną krzemionkę, z uwzględnieniem różnych poziomów ekspozycji. Podstawę opracowania stanowiły publikacje zawarte w bazach: EBSCO, Scopus, ScienceDirect oraz Web of Science, znalezione z użyciem słów kluczowych: crystalline silica, quartz, health effects. Przegląd wyników badań potwierdza wielokierunkowe szkodliwe działanie krystalicznej krzemionki. W następstwie długotrwałej zawodowej ekspozycji, oprócz krzemicy płuc i nienowotworowych chorób układu oddechowego, może rozwijać się rak płuca, a także choroby o niewyjaśnionej ostatecznie patogenezie – choroby autoimmunizacyjne i choroby nerek. Ekspozycja na krystaliczną krzemionkę występującą w zakresie stężeń zbliżonych do obecnie obowiązujących wartości dopuszczalnych nie wyklucza ryzyka wystąpienia następujących patologii: krzemicy, raka płuca, innych chorób płuc oraz chorób nerek. Wyeliminowanie pyłu krystalicznej krzemionki ze środowiska pracy jest praktycznie niemożliwe, a głównym sposobem ograniczania zdrowotnych skutków narażenia nadal pozostaje jego minimalizowanie. Ważnym elementem zapobiegania szkodliwemu działaniu krzemionki może być dalszy postęp w dokładnym wyjaśnieniu mechanizmów interakcji pyłu krzemionkowego z komórkami, ustalenie znaczenia właściwości powierzchniowych cząstek w patogenezie oraz dokładne poznanie interakcji z pyłami współwystępującymi w środowisku pracy. Med. Pr. 2014;65(6):799–818Crystalline silica is commonly found in the work environment. Possible health effects of occupational exposure continue to be the subject of extensive research. The aim of this paper was to analyze the recent findings concerning the health effects of exposure to crystalline silica, taking into account different levels of exposure. This work is based on the relevant information from the papers retrieved from the following databases: EBSCO, Scopus, ScienceDirect, and Web of Science, using the following keywords: crystalline silica, quartz, health effects. The review of the results confirms the multi-faceted harmful effects of crystalline silica. Prolonged occupational exposure, apart from silicosis and non-cancer respiratory diseases, may also result in the development of lung cancer, and autoimmune and chronic kidney diseases, the pathogenesis, which has not been completely explained yet. The exposure to the crystalline silica at concentrations close to the current occupational exposure limit value does not exclude the risk of the following pathologies: silicosis, lung cancer, other lung diseases and renal diseases. It is not feasible to completely eliminate the crystalline silica dust from the work environment. The best way to reduce the health effects of the exposure is to minimize the concentrations of silica dust. Further progress in clarifying the true mechanisms of interaction between silica dust and lung cells, the determination of the importance of surface properties of the silica particles in the pathogenic processes and explaining the effects of co-morbid dust in the work environment may help to prevent the harmful effects of silica dust. Med Pr 2014;65(6):799–81