Carbonate deposits of carbonated mineral water springs of polish Carpathians

Szczawy to wody mineralne nasycone dwutlenkiem węgla, który sprawia, że są one agresywne w stosunku do skał przez które migrują. Skutkuje to stosunkowo wysokim zmineralizowaniem tych wód, co w konsekwencji objawia się wysokim potencjałem do tworzenia osadów mineralnych. Obok powszechnego przy źródłach osadu ochry, występują również „czyste” osady węglanowe, które są tematem niniejszej pracy. W celu znalezienia i opisania stanowisk z osadami węglanowymi odwiedzono wszystkie odnotowane w literaturze źródła szczaw w polskiej części Karpat. W wyniku prac terenowych zlokalizowano 19 stanowisk z przyźródłowymi osadami węglanowymi. Większość (15) z nich leży w rejonie doliny Popradu (z dolinami jego prawobrzeżnych dopływów). Kolejne trzy stanowiska rozmieszczone są w obrębie doliny Dunajca (Krościenko nad Dunajcem). Ostatnie stanowisko zlokalizowane jest w rejonie okna tektonicznego Szczawy. Klasyfikacja tych osadów według kryteriów stworzonych dla słodkowodnych węglanów jest niejednoznaczna. Osady te mają cechy charakterystyczne zarówno dla trawertynów (genetyczne), jak i martwic wapiennych (litologiczne). W związku z tym najlepszym terminem określającym te osady jest travitufa. Powstają one w środowiskach przyźródłowych, dla których najlepszą, choć nie idealną, analogią jest model źródła zawieszonego (perched springline model). Czynnikami mogącymi wpływać na wytrącanie się „czystych” osadów węglanowych (nierozproszonych w osadach ochry) są (i) niska zawartość żelaza w wodzie z której się wytrącają oraz (ii) stroma rzeźba terenu w okolicy źródła.Carbonated mineral waters called “szczawa” are mineral waters saturated with carbon dioxide, which makes them aggressive to the rocks which they migrate through. This results in a relatively high mineralization of these waters, which have a high potential for the formation of mineral deposits. Apart from the ochre sediments common at the springs, there are also „pure” carbonate deposits which are the subject of this paper. In order to find and describe the sites with the „pure” carbonate precipitates, all carbonated mineral water springs in the Polish part of the Carpathians were visited. As a result of field work, 19 sites witch these deposits were recorded. Most of them (15) are located in the Poprad valley area (with the valleys of its right-bank tributaries). The next three sites lie in the Dunajec valley area (Krościenko nad Dunajcem). The last site is located in the area of the Szczawa tectonic window. The classification of these sediments according to the criteria developed for freshwater carbonates is ambiguous. They have characteristic attributes of both travertines (genetic) and tufas (lithological). Therefore, the best term for these deposits is travitufa. They precipitate in near-spring environments for which the best, though not ideal, analogy is the perched springline model. Factors that may influence the precipitation of „pure” carbonate sediments (not dispersed in ochre) are: (i) low iron ions content in the water from which they precipitate and (ii) the steep topography in the spring area