Figured ornaments in Artuklu architecture

Yüksek Lisans TeziAnadolu'nun fethi ile bu topraklarda varlık bulmuş olan Artuklular, Hasankeyf- Diyarbakır, Mardin ve Harput'u merkez alarak Güney Doğu Anadolu Bölgesi'nde hâkimiyet sürmüşlerdir. Kaynağı Orta Asya'ya dayanan figürlü süslemenin temsilcisi olan Türkler, yurt edindikleri bu topraklarda kendi geleneklerini figür dünyalarına aksettirmeyi bilmişlerdir. İslamiyet'in kabulü figürlerin kullanımını sivil ve dini mimari olarak kısıt altına almış olsa da, Artuklu sultanları Şaman öğretilerini figür dünyalarına yansıtmayı bir engel olarak görmemişlerdir. Nitekim insan ve hayvan figürlerindeki repertuarlarının genişliği sanatçının mahareti ile birleşerek farklı kompozisyonda yapılarda yerlerini almışlardır. Bu çalışmada 12 ve 15. yy. aralığında Artuklu devri yapıları üzerinde bulunan figürlü taş plastik üzerine bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır. Dönem mimarisi olan saray, kale, köprü ve hamam gibi yapılar topluluğu figürlerin bulunduğu yapılar grubu içindedir. Günümüze kadar gelebilmeyi başarmış bu eserler üzerinde kartal, aslan, boğa ve mitolojik kökenli figürlerin kullanımı yoğun şekilde görülmüştür. Çift başlı kartal figürü sultanların yaptırmış olduğu burçlarda görülürken, hayvan mücadele sahnelerinde ise aslan ve boğa figürleri en çok kullanılan figürler olmuşlardır. Artuklu döneminin figürleri, süsleme olarak bazen sultanın armasının tezahürü olarak yerlerini alırken bazen de gökyüzünün kozmolojik karmaşasına anlam katan özellik olarak görülmektedir denilebilir.Artuqids, who found existence in these lands with the conquest of Anatolia, continued their dominance in the Southeastern AnatoliaRegion by centering Hasankeyf-Diyarbakır, ardin and Harput. The Turks, who arethe representativesof figurative decoration, which originates from Central Asia, have known to reflect their own traditions to their figural worlds in these lands where they callhome. Afterconverting to Islam, religion restricted the use of figures in civil and religious architecture but the Artuqid sultans did not see it as an obstacle and reflected the shamanic teachings to the figure world. In this study an evauation has been made on the figured Stone plastic found on the Artuqid period structures between the 19th and 16th centuries. The abundance of repertoire in human and animal figures combined with the artist's skill, took their places in structures in different compositions. The collection of buildings from that period, such as palaces, castles,bridges and baths, arethe group of buildings with figures. The application of eagle, lion, bulland mythological origin figures has been seen intensively on monuments which have survived to the present day. While the double-headed eagle figure is seen in the bastions built by the sultans, the lion and bull figures are the most used figures in the animal fight scenes. It can be said that the figures of the Artuqid period sometimes take their place as the manifestation of the sultan's coat of arms and sometimes seen as a feature interprets the meaning to the cosmological complexity of the sky